Book Title: Jambudwip Pragnaptisutram Part 03
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
जम्बूद्वीपानतिने वस्य खलु मासस्य चरमदिवसे 'लेहटाई तिणि पयाई पोरिसी भवइ' रेखास्थानि रेखा पादपर्यन्तवत्तिनी सीमा तत्स्थानि त्रीणि त्रीणि पदानि पौरुपी भवति, परिपूर्णानि त्रीणि पदानि पौरुपी भक्तीत्यर्थः।
सम्प्रति-चतुर्थ प्रष्टुमाह-वासाणं' इत्यादि, 'वासाणं भंते !' वर्षाणां भदन्त ! वर्षाकालस्येत्यर्थः 'चउत्थं मासं कइ णक्वत्ताणेंति' चतुर्थ कात्तिकलक्षणं मासं कति-कियत्संख्यकानि नक्षत्राणि नयन्ति-परिसमापयन्तीति प्रश्नः, भगवानाह-'गोयमा' इत्यादि, 'गोयमा' हे गौतम ! 'तिणि त्रीणि नक्षत्राणि वर्षाकालस्य चतुर्थ कात्तिकमासं परिसमापयन्तीति तानि कानि तत्राह-'अस्रािणी' इत्यादि, 'अस्सिणी भरणी कत्तिया' अश्विनी भरणी कृत्तिका, तदेतानि त्रीणि नक्षत्राणि मिलिखा कात्तिकमासं परिसमापन्तीति । तत्र 'अस्सिणी चउद्दस भरणी पंचदस कत्तिया एगं' अश्विनी नक्षत्रं कार्तिकमासस्य चतुर्दशरात्रिदिवं नयति, भरणी नक्षत्र कात्तिकमासस्य पञ्चदश रात्रिदिवं परिसमापयन्ति कृत्तिका नक्षत्र कात्तिकमासस्यैकमहोरात्रं नयति, तदेतानि त्रीणि नक्षत्राणि सङ्कलनया कार्तिकमासं परिसमापयन्तीति 'तंसि च णं मासंसि सोलसंगुलपोरिसीए छायाए सरिए अणुपरियट्टइ' दिन में तीन पदों वाली परिपूर्ण तीन पद प्रमाण-पौरुषी होती है। ___ 'चासाणं भंते! चउत्थं मासं कह णक्खत्ता णेति' हे भदन्त! वर्षाकाल के कार्तिक मास को जो कि चतुर्थमास है कितने नक्षत्र परिसामाप्त करते हैं ? इसके उत्तर में प्रभु कहते हैं-'गोयमा ! तिपिण' हे गौतम! तीन नक्षत्र कार्तिकमास को समाप्त करते हैं 'तं जहा' वे नक्षत्र ये हैं-'अस्मिणी, भरणी, कत्तिया' अश्विनी, भरणी, और कृत्तिका इनमें अश्विनी नक्षत्र कानिकमास के १४ दिन रातों को समाप्त करते हैं भरणी नक्षत्र १५ दिन रातों को और कृत्तिका नक्षत्र केवल एक दिन रात को समाप्त करता है। यही बात 'अस्सिणी चउद्दस, भरणी पंचदस, कत्तिया एगं' इस सूत्र द्वारा प्रकट की गई है। 'तंसि च णं मासंसि सोलसंगुलपोरलीए छायाए सूरिए अणुपरियइ' उस कार्तिक मास में માસના અંતિમ દિવસે ત્રણ ત્રણ પદ્યવાળી પરિપૂર્ણ ત્રણ પદ પ્રમાણ પૌરૂષી હેય છે.
___ 'वासाणं भंते ! चउत्थं मासं कइ णक्खत्ता गैति' 3 word ! वर्षानी तिमास કે જે ચતુર્થમાસ છે તેને કેટલાં નક્ષત્ર પરિસમાપ્ત કરે છે? આના જવાબમાં પ્રભુ કહે छे-'गोयमा ! तिग्णि' 3 गौतम ! त्र नक्षत्र तिमासन समास ४२ छ 'तं जहा' । नक्षत्र मा प्रभारी छ-'अस्सिणी भरणी, फत्तिया' मश्विनी, मी मन ति। अभी અશ્વિની નક્ષત્ર કાર્તિક માસના ૧૪ દિવસ-રાત્રિને સમાપ્ત કરે છે. ભરણી નક્ષત્ર ૧૫ દિવસ–રાતને જ્યારે કૃતિકા નક્ષત્ર માત્ર એક દિવસ-રાત્રિને સમાપ્ત કરે છે. આજ હકીકત 'अस्सिणी चउद्दस भरणी पंचदस कत्तिया एग' से सूत्र द्वारा प्र४८ ४२वामा मापीछे 'तंसि च णं मासंसि सोलसंगुलपोरिसीए छायाए सूरिए अणुपरियट्टई' ते शतिभासमा