Book Title: Jambudwip Pragnaptisutram Part 03
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
प्रकाशिका टीका-सप्तमवक्षस्कारः सू. २५ नक्षत्राणां कुलादिधारनिरूपणम् ४०३ वक्तव्याः, आलापप्रकारः सर्वत्र स्वयमेवोहनीयः । यत्र यत्र वैलक्षण्यमालापे तत्र स्वयमेव 'पोसिं जेहामूलिं च कुलं वा उपकुलं वा कुलोवकुलं वा' पौषी पूर्णिमां तथा ज्येष्ठामूली पूर्णिमां च कुलं वा युनक्ति उपकुलं वा युनक्ति कुलोपकुलं वा युनक्ति, एवं प्रकारेण पूर्ववदेव आलापो वक्तव्यः 'सेसियाणं कुलं वा उपकुलं वा' शेषिकानां माघी फाल्गुनी चैत्री वैशाखी आषाढीनां पूर्णिमानां कुलं वा युनक्ति, उपकुल वा युनक्ति, इत्येव वक्तव्यम् 'कुलोवकुलं ण भण्णइ कुलोपकुलं न भण्यते, शेषपूर्णिमासु कुलोपकुलं वा युनक्तीति न वक्तव्यं तदभावात् अन्यत् सर्वं सर्वत्र समानरूपेणैव ज्ञातव्यमिति पूर्णिमा प्रकरणम्, भी कहलेना चाहिये आलाप प्रकार सर्वत्र स्वयं ही उद्भावित कर लेवें। जहां जहां विलक्षणता आलाप में हो वह इस प्रकार से करलेवे यह सूत्रकार स्वयं दिखलाते हैं । 'पोसिं जेहा मूलिं च कुलं वा उपकुलं वा कुलोवकुलं वा' हे भदन्त ! पौषी पूर्णिमा को तथा ज्येष्ठा मूली पूर्णिमा को कुलसंज्ञकनक्षत्र, उपकुलसंज्ञक नक्षत्र या. कुलोपकुलसंज्ञक नक्षत्र व्याप्त करते हैं ? इसके उत्तर में यही कहना चाहिए-पौषी पूर्णिमा को और ज्येष्ठामूली पूर्णिमा को कुलसंज्ञक नक्षत्र भी व्याप्त करते हैं-उप. कुल संज्ञक नक्षत्र भी व्याप्त करते हैं 'सेसियाणं कुलं वा उपकुलं' माघी, फाल्गुनी चैत्री वैशाखी और आषाढी पूर्णिमाओं को कुल संज्ञक और उपकुल संज्ञक ये दोनों प्रकार के ही नक्षत्र व्याप्त करते हैं कुलोपकुल संज्ञक नक्षत्र व्याप्त नहीं करते हैं यही बात 'कुलोवकुलं न भण्णइ' इस पाठ से प्रकट की गई है। क्यों कि इन शेष पूर्णिमाओं में कुलोपकुल नक्षत्र का अभाव रहता है अतः दो ही प्रकार के नक्षत्र-कुलसंज्ञक और उपकुल संज्ञक नक्षत्र ही इन सब पूर्णिमाओं को व्यासकरते हैं बाकी के नक्षत्रों की इन सब पूर्णिमाओं में समानता है।
__ पूर्णिमा प्रकरण समाप्त । લઈને અષાઢી પૂર્ણિમાઓના સમ્બન્ધમાં કહી લેવું જોઈએ આલાપ પ્રકાર સર્વત્ર સ્વયં જ ઉદ્દભાવિત કરી લે. જ્યાં જ્યાં વિલક્ષણતા આલાપમાં હોય તે સૂત્રકાર આ પ્રકારે मताव छ. म (पोसिं जेट्ठा मूलिंच कुलं वा उबकुलं वा कुलोवकुलवा) 3 महन्त! पोली પૂર્ણિમાને તથા જયેષ્ઠા મૂલી પૂર્ણિમાને કુલસંજ્ઞક નક્ષત્ર, ઉપકુલ સંજ્ઞક નક્ષત્ર, અથવા કુલપકુલ સંજ્ઞક નક્ષત્ર વ્યાસ કરે છે ? આના જવાબમાં આ પ્રમાણે જ કહેવું જોઈએ પૌષી પૂર્ણિમાને અને ચેષ્ઠા મૂલી પૂર્ણિમાને કુલસંજ્ઞકનક્ષત્ર પણ વ્યાસ કરે છે, ઉપકુલસંકનક્ષત્ર ५ व्या ४२ छ भने ४३५४४ नक्षत्र या व्यात ४२ छे. (सेसियाणं कुलं वा उवकुल) મઘા, ફાગુની ચેત્રી, વૈશાખી અને અષાઢી પૂર્ણિમાઓને કુલસંજ્ઞક તેમજ ઉપકલસંજ્ઞક એ બંને પ્રકારના નક્ષત્ર વ્યાપ્ત કરે છે. કુલપકુલ સંજ્ઞક નક્ષત્ર વ્યાપ્ત કરતાં નથી આ ld (कलोपकलन भण्णइ) 2 48 २१ ४८ ४२वामां मावी छ. ४१२६५ है माशेष પૂર્ણિમાઓમાં કુલપકુલ નક્ષત્રને અભાવ રહે છે એથી એ જ પ્રકારના નક્ષત્ર-કુલસંજ્ઞક. અને ઉપકુલસંજ્ઞક નક્ષત્ર જ આ તમામ પૂર્ણિમાઓને વ્યાપ્ત કરે છે. બાકીના નક્ષત્રની . આ બધી પૂર્ણિમાઓમાં સમાનતા છે. પૂર્ણિમા પ્રકરણ સમાપ્ત.