Book Title: Jambudwip Pragnaptisutram Part 03
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
..प्रकाशिका टीका-सप्तमघमस्कारः सू.६ दिनरात्रिवृद्धिहानिनिरूपणम् .१ तदा-सर्वचायतृतीयमण्डलसंक्रमणकाले खलु अष्टादशमुहूर्तप्रमाणा तथा द्वाभ्यां पूर्वमण्डलसम्बन्धिभ्यां प्रस्तुतमण्डलसम्बन्धिभ्यामेवं प्रकारेण चतुभिर्मुहूर्तेपष्टिमागै रूना-हीना रात्रि भवति, तथा-'दुवालसमुहुत्ते दिवसे भवइ चउहि एगसद्विभागमुहुनेहि अहिए ति'
दमुहूर्तप्रमाणो दिवसो भवति चतुमिरेकषष्टिभागमुहुःधिकः अत्रापि द्वाभ्यां पूर्वमण्डल. • सत्काभ्यां द्वाभ्यां प्रस्तुतमण्डलसत्काभ्यामित्येवं चतुःसंख्यकैर्मुहतरधिको दिवसो भवतीति ।
सम्प्रति-उक्तातिरिक्तेषु मण्डलेषु अतिदेशमाह-एवं खलु एएण' इत्यादि, -'एवं खल एएणं उवाए' एवम्-मण्डलत्रयदर्शितरीत्या खलु एतेनानन्तरवर्णितोपायेन प्रतिमण्डलदिवसरजनीसम्बन्धिमुहूर्त्तकषष्टिभागद्वयवृद्धिहानिरूपेण 'पविसमाणे सुरिए'' प्रविशन् जम्बूद्वीपे मण्डलानि कुर्वन सूर्यः 'तयणंतराओ मंडलाओ तयणंतरं मंडलं' तदनन्तरात् भवई रात कितनी पड़ी होती है? इस प्रश्न के उत्तर में प्रभु कहते है 'गोयमा! तयाणं अद्वारसमुहुत्ता राई भवइ चाहिं एगसहिभाए एगसद्विभागमुहुत्तेहि ऊणा' गौतम! उस समय अठारह मुहूर्त की रात होती है परन्तु यह रात एक मुहूर्त के कृत ६१ भागों में से ४ भाग कम होती है यहां पूर्व मण्डल के दो और प्रस्तुत मण्डल के दो इस तरह से ये ४ भाग लिये गये हैं। अर्थात् पूर्व मण्डल के एक मुहूर्न के ६१. भागों में से २ भाग और प्रस्तुत मण्डल के एक मुहूर्त के ६१ भागों में से २ भाग इस प्रकार से ४ भाग गृहीत हुए हैं ! तथा 'दिवसे दुधालं. मुटुत्ते भवई चउहि एगसहिभागमुहुत्तेहिं अहिए' १२ मुहूर्त का दिन होता है। अर्थात् भाग जो रात्रि के प्रमाण में कम हुआ है वे यहां चढ जाता है। __ अब सूत्रकार उक्त से अतिरिक्त मण्डलों में अतिदेश का कथन करते हुए कहते हैं 'एवं खलु एएणं उवाएणं पविसमाणे सूरिए' इस तरह अनन्तर 'वर्णित इस उपाय के अनुसार-प्रति मण्डल दिवस और रजनी सम्बन्धि मुह तैकष्टि भागवयं की वृद्धि और हानि के अनुसार-जम्बूद्वीप में मंडलों को भवइ चाहिं एगसट्ठिभाए एगसविभाग मुहुत्तहि ऊणा' गौतम! समये १८ मुतना રાત હેય છે. પરંતુ આ રાત એક મુહર્તના કૃત ૬૧ ભાગમાંથી ૪ ભાગ કમ હોય છે, અહી પૂર્વમંડળના છે અને પ્રસ્તુતમંડળના બે આ પ્રમાણે એ ચાર ભાગે ગૃહીત ૧૫ છે. એટલે કે પૂર્વમંડળના એક મુહૂર્તના ૬૧ ભાગમાંથી ૨ ભાગ અને આ પ્રમાણે ૪ भाग गृहीत थया छ. तया 'दिवसे दुवालसमुहुत्ते भवइ चाहिं एगसद्विभागमुहुत्तेहि બgિ ૧૨ મુહૂર્તને દિવસ હોય છે. એટલે કે ના ભાગ જે રાત્રિના પ્રમાણમાં કમ થયા છે, તે અહીં વધી જાય છે. હવે સૂવકાર ઉપર્યુક્ત સિવાયના બીજા મંડળમાં અતિ देशनु थन ४२di ४३ छ-'एवं खलु एएणं उवाएणं पविसमाणे सूरिए' मा प्रभारी અનંતર વર્ણિત આ ઉપાય મુજબ પ્રતિમંડળ દિવસ અને રજની સંબંધી મુહર્તક Neelaयनी वृद्धि भने हानि भुमरीयामा मउगान ४ .सूर्य तयणंतराओ