Book Title: Jambudwip Pragnaptisutram Part 03
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
२७२
जम्बूद्वीपप्रज्ञप्तिस्त्रे स्सरसंवन्धि त्रिंशन्मासातिक्रमे एकोऽधिकमासो भाति, एकस्मिन् युगेच द्वापष्टिः सूर्यमासा भवन्ति ततः पुनरपि सूर्यसंवन्धि त्रिंशन्मारातिकमे द्वितीयोऽभिकमासो भवति, तदुक्तम्
'राहीए आइयाए हवद हु अहिमा गो जुगद्धं म । वावीसए पन्धसए अवइय वीओ जुगंतमि ॥१॥ (पटावतीतायां भवति हु अधिमासको युपाई।
द्वाविंशे पर्वशते भवति च द्वितीयो युगान्त) इतिच्छाया ॥ अस्याय:-एकस्मिन् युगे पञ्चवर्षप्रमाणके पर्वाणां-पक्षाणां पष्टौ अतीतायां पष्टिसंख्यकेषु पक्षेषु अतीतेषु इत्यर्थः एतस्मिन् अवरारे युगार्दै युगागमाणे एकोऽधिकमासो भवति द्वितीयस्तु अधिकमासः द्वाविंशे-द्वाविंशत्यधिक पर्वशते-पक्षशतेऽतिक्रान्तयुगस्यान्ते युगस्य ये भाग जब ३० दिनों में से कम किये जाते नो २९ दिन बचे रहते हैं और दिन के ६२ भागों में से ३२ भाग बचे रहते हैं!
चन्द्रमास का यही परिमाण है मर्य संवत्सर संबंधी ३० मासों के अति कम हो जाने पर एक अधिक मास होता है एक युग में ६२ सूर्य मास होते हैं। पुनः सूर्य संबंधी ३० मासों के अतिक्रम होने पर द्वितीय अधिक त्रास होता है तदुक्तम्
सट्ठीए अइयाए हवा हु अहिमासगो जुगदमि । यावीसए पञ्चसए हवइ य वीओ जुगंतमि ॥१॥
इस गाथा का अर्थ इस प्रकार से हैं-पांच वर्ष प्रमाण वाले एक युग में ६० पक्षों के व्यतीत हो जाने पर एक अधिक मास होता है यहां जो युगाध ऐसा कहा है सो ६० पक्षों के व्यतीत हो जाने पर आधा युग व्यतीत हो जाता हैं क्योंकि एक युग में १२० पक्ष होते हैं १२० के आधे ६० होते हैं इन ६० पक्षों ૩૦ ભાગે આવી જાય છે. એ ભાગ જયારે ૩૦ દિવસોમાંથી ઓછા કરવામાં આવે છે તે રસ્ટ દવસ શેષ રહે છે અને દિવસના ભાગમાંથી ૩૨ ભાગે અવશિષ્ટ રહે છે.
ચન્દ્રમાસનું એજ પરિમાણ છે. સૂર્ય સ વત્સર સંબંધી ૩૦ માસના અતિક્રમ બાદ એક અધિક માસ હોય છે. એક યુગમાં ૬૨ સૂર્ય મા હેય છે ૫ સૂર્ય સંબંધી ૩૦ માસના અતિક્રમથી દ્વિતીય અધિકમાસ હોય છે. તદુફતમ '
મજ* __सट्ठीए अइयाए हवइ हु अहिमासगो जुगद्धमि ।
चावीसए पव्यसए हवइ य वीओ जुगंतंमि ॥१॥ આ ગાથાને અર્થ આ પ્રમાણે છે. પાંચ વર્ષ પ્રમાણુવાળા એક યુગમાં ૬૦ પક્ષે યતીત થઈ જાય ત્યારે એક અધિકમાસ હોય છે. અહીં યુગાર્ધ આ પ્રમાણે કહેવામાં આવેલ છે તે ૬૦ પશ્નો વ્યતીત થઈ જાય ત્યારે અદ્ધ યુગ વ્યતીત થઈ જાય છે કેમકે એક યુગમાં ૧૨૦ પક્ષે હોય છે. ૧૨૦ ના અર્ધા ૬૦ થાય છે, એ પક્ષોની સમાપ્તિ થઈ
