Book Title: Jambudwip Pragnaptisutram Part 03
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
प्रकाशिका टीका-सप्तमवक्षस्कारः सु. १७ संवत्सरभेद नेरूपणम्
२७३
पर्यवसाने परिसमाप्तौ भवति, तेन युगमध्ये तृतीयसंवत्सरे अधिकमासः पञ्च मे वावर्णेऽधिकमास - इति द्वौ अभिवर्द्धितसंवत्सरौ एकस्मिन् युगे भवत इति । यद्यपि सूर्यञ्च वर्षात्मयुगे यथा चन्द्रमासद्वयस्य वृद्धिर्भवति तथा नक्षत्रमासद्वयस्यापि वृद्धिर्भवति तत्कथं नक्षत्रमा से आधिक्यं न कथितम्, तथापि चन्द्रमासवत् नक्षत्रमासस्य लोके प्रचुरतरव्यवहाराविषयत्वेन नक्षत्रमासेऽधिकमासद्वयस्योल्लेखो न कृत इति ॥ एतेषां च नक्षत्रादि संवत्सराणां मासदिनादिमानप्रतिपादनं प्रमाणरांवत्सराधिकारे कथयिष्यते इति नात्रैतत्सर्वं प्रपञ्चितमिति ॥ एते च चन्द्रादयः पञ्चयुगसंवत्सराः पर्वभिः पक्षैः पूरिता भवन्ति इति तानि पणि प्रतिवर्ष कति भवन्तीति पृच्छन्नाह - ' पढमस्स णं भंते !' इत्यादि, 'पढमरस णं भंते ! चंद की समाप्ति होने पर आधा युग और रह जाता है आधा तो समाप्त हो जाता है तथा द्वितीय अधिक मास १२२ पक्षों के व्यतीत हो जाने पर होता है अर्थात् युग 'के अन्त में होता हैं । इस तरह युग के बीच में तृतीय संवत्सर में अधिक मास होता है अथवा पंचम वर्ष में अधिक मास होता है इस प्रकार ये दो अभिवर्द्धित संवत्सर एक युग में होते हैं। यद्यपि सूर्यपञ्चवर्षात्मक युग में जैसे चन्द्रमास य की वृद्धि होती है वैसे नक्षत्रमासदयकी भी वृद्धि होती है तो फिर आपने नक्षत्र मासमें आधिक्य क्यों नहीं कहा तो इसका समाधान यही है कि चन्द्रमास की तरह नक्षत्र मास लोक में प्रचुरतर रूप से व्यवहारका विषय होता है इसलिये नक्षत्र मास में अधिकमास दयका उल्लेख नहीं किया गया है इन नक्षत्रादि संवत्सरों के मास दिन नक्षत्रादि के मान का प्रतिपादन प्रमाण संवत्सराधिकार में किया जाने वाला है इसलिये यह सब यहां नहीं कहा गया है। ये चन्द्रादिक पांच युग संवत्सर पक्षों से परिपूर्ण होते हैं इस बातको अब ગયા બાદ અર્ધો યુગ શેષ રહે છે. અર્ધી યુગ તેા સમાપ્ત થઈ જ જાય છે. તેમજ દ્વિતીય અધિકમાસ ૧૨૨ પશ્ચા જ્યારે વીતી જાય ત્યારે એટલે કે યુગના અંતમાં હોય છે. આ પ્રમાણે યુગના મધ્યમાં તૃતીય સંવત્સરમાં અધિકમાસ હેાય છે. અથવા પંચમવ માં અધિક માસ હૈાય છે. આ પ્રમાણે એએ એ અભિવૃદ્ધિત સ’વત્સરા એક યુગમાં હેાય છે. પિ સૂર્યાં પંચવર્ષાત્મક યુગમાં જેમ ચન્દ્રમાસ દ્વૈચ્છી વૃદ્ધિ થાય છે, તેમજ નક્ષત્રમાસ દ્વેયની પણ વૃદ્ધિ થાય છે તે પછી તમે નક્ષત્રમાસમાં આધિદ્યનું કથન શા માટે નથી કર્યું? તે આનું સમાધાન આ પ્રમાણે છે કે ચન્દ્રમાસની જેમ નક્ષત્રમાસ લેાકમાં પ્રચુરતર રૂપમાં વ્યવહર વિષય હાય છે એથી નક્ષત્રમાસમાં અધિકમાસ દ્વેયના ઉલ્લેખ કરવામાં આવ્યા નથી. આ નક્ષત્રાદિ સવત્સરાના માસ દિવસ નક્ષત્રાદિના માનનું પ્રતિપાદન પ્રમાણ સવત્સરાધિકારમાં કરવામાં આવશે. એથી આ મધું અહીં' કહેવામાં આવેલુ નથી
એ ચન્દ્રાદિક પાંચ યુગે સવત્સર પદ્માી પરિપૂર્ણ થઈ જાય છે. એથી તે પક્ષા इरे! सवत्सरसां डेंटला होय हे ? मे वातने हुवे गौनभस्वाभी अलुने 'पद्मस्स णं भंते ।
ज० ३५
