Book Title: Jambudwip Pragnaptisutram Part 03
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
प्रकाशिका टीका-सप्तमवक्षस्कारः सू. ११ चन्द्रमण्डलसंख्यादिनिरूपणम् गं भते' चन्द्रमण्डलं खलु भदन्त ! 'केवइयं आयामविश्खंभेणं' कियता आयामविष्कम्भेणआयामविष्कम्भाभ्यां दैद्यविस्ताराभ्या मित्यर्थः 'केवइयं परिक्खेवेणं' कियता-क्रियत्प्रमाणकेन परिक्षेपेण-परिधिना 'केवइयं वाहल्लेणं पानते' कियता-कियत्प्रमाणकेन याहल्येनोच्चत्वेन प्रज्ञप्तं कथितम्, अर्थात् चन्द्रमडलस्य आयामः कियत्प्रमाणकमिति प्रश्नः, भगवानाइ-गोयमा' इत्यादि, 'गोयमा' हे गौतम ! 'छप्पणं एगसहिभाए जोयणस्स' पट्पञ्चाशदेकपष्टिभागान् योजनस्य 'आयामविक्खंभेणं' आयाम विष्कम्माभ्यां दैयविस्ताराभ्यां प्रज्ञप्त कथितमिति, एकस्य योजनस्य एकपष्टिभागकृतस्य यावत्प्रमाणका भागा स्तावत् प्रमाणं पटू पश्चाशद्भागप्रमाण मित्यर्थः 'तं तिगुणं सबिसेसं परिक्खेवेणं' तत् त्रिगुणं सविशेष साधिकं परिक्षेपेण-परिधिना भवति, गणितप्रकारेण द्वे योजने पञ्चपञ्चाशद्भागाः साधिकपरिधिप्रमाण आयामविक्खंभेणं केवयं परिक्खेवेणं केवयं बाहल्लेणं पन्नत्ते' हे भदन्त ! चन्द्र मंडल आयाम और विष्कम्भ की अपेक्षा कितना लम्या और चौडा है ? भौर कितना इसका परिक्षेप है ? तथा कितनी इसकी ऊंचाई है ? प्रश्न कर्ता का भाष यह है कि चन्द्रमण्डल का आयाम किमना है विस्तार कितना है इसकी परिधि कितनी है और ऊंचाई में यह कितना ऊंचा है ? इस के उत्तर में प्रभु कहते हैं-'गोयमा ! छप्पण्णं एगसहिभाग जोयणस्स आयामविश्वंभेण, तं तिगुः णं सविसेस परिक्खेवेणं अट्ठावीसंच एगसहिभाए जोयणस्स बाहल्लेण' हे गौतम ! एक योजन के ६१ भाग करने पर जो उसके एक २ भाग का प्रमाण आता है उतने ५६ भाग प्रमाण इसका आयाम और विस्तार है 'तं तिगुणं सविसेसं परिक्खेवेणं' इन छप्पन भागों को तिगुना करने पर जो प्रमाण आता है उनसे कुछ अधिक प्रमाण की इसकी परिधि है गणित की प्रक्रिया के अनुसार यह प्रमाण दो योजन और एक योजन के ३१ भागो में से कुछ अधिक आयामविक्खंभेणं केवइयं परिक्खेवणं केवइयं वाहल्लेणं पन्नत्ते' मत ! यन्द्रमा આયામ અને વિધ્વંભની અપેક્ષાએ કેટલું લાંછે અને પહેળે છે? અને આને પરિક્ષેપ કેટલું છે? તેમજ આની ઊંચાઇ કેટલી છે? પ્રશ્ન કર્તાને ભાવ આ પ્રમાણે છે કે ચન્દ્રમંડળને આયામ કેટલું છે, વિસ્તાર કેટલો છે, આની પરિધિ કેટલી છે, અને ઊંચાઈમાં भाटो अय? या पाममा प्रभु थे-'गोयमा ! छप्पण्णं एगसद्विभाए जोयणस्स आयामविश्वमणं तं तिगुण सविसेस परिक्खेवणं अट्टावीमच एगसद्विभाए जोयणम्स बाहल्लंग' 3 गौतम ! ४ योन11:१. भाग ४२पाथी नेतना री ભાગ પ્રમાણ આવે છે, તેટલા પદ ભાગ પ્રમાણુ એને આયામ અને વિસ્તાર છે. ૨ तिगुणं सविमं परिकावण' से ५६ लामो प्रयुगा ४२वादी माय मावे थे, त પ્રમાણ કરતાં કંઈક વધારે પ્રમાણ જેટલી આની પરિધિ છે. ગણિતની પ્રક્રિયા મુજબ આ પ્રમાણ બે જન અને એક એજનના ૬૧ ભાગમાંથી કંઈક વધારે પપ લાગે