Jambudwip Pragnaptisutram Part 03

Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti

Page 285

રેસ્ટ
जम्बूद्वीपप्रज्ञप्ति जाव आसाढे' श्रावणो भाद्रपदः आश्विनो यावदापाठः, अत्र यावत्पदेन कार्तिकमार्गशीर्षपोप माघफाल्गुन चैत्रवैशाखज्येष्ठमासानां संग्रही भवति, अयमर्थः अत्र खल्लु सकल नक्षत्रयोगपर्यायः द्वादश संख्यया गुणितो नक्षत्रसंवत्सरः ततः श्रावणादि द्वादश सकलनक्षत्रयोगपर्यायाः श्रवणादारभ्य आपाठान्तनामानः तेऽपि अवयवे समुदायोपचारात् नक्षत्र संवत्सरः ततः श्रावणादि द्वादशविधो नक्षत्रसंवत्सर इति, एवं भाद्रपदादारभ्य श्रावणान्तो वर्षोभाद्रपदवः एवमाश्विनादारभ्य भाद्रपदान्तः कार्तिकादारभ्य आधिनान्त इत्यादि, क्रमेण आषाढान्त चर्को ज्ञातव्यः।
__ अथवा प्रकारान्तरेण नक्षत्रसंवत्सरस्य निर्वचनं कत्तुमाह-'जं वा' इत्यादि, 'जं वा विहप्फइ महग्गहे' यद्वा बृहस्पति वृहस्पति नामको महाग्रहः 'दुवालसेहिं संबच्छरेटिं' द्वादआसाढे श्रावण, भाद्रपद, आश्विन, कार्तिक, मार्गशीर्ष, पौष माघ, फाल्गुन, चैत्र, वैशाख, ज्येष्ठ, और आपाढ सकल नक्षत्रों के योग की पर्याय कि जो १२ से गुणित की जाती है नक्षत्र संवत्सर कही गई है श्रावणादि १२ नक्षत्रों की योग पर्यायों के नाम श्रावण से लेकर आषाढ तक के महिनों के नामवाली है इसलिये वे अवयवों में समुदाय के उपचार से नक्षत्र संवत्सर इस नाम से कहा जाता है इस तरह नक्षत्रसंवत्सर श्रावणादि के भेद से १२ प्रकार का कहा गया है भाद्रपद से लेकर श्रावण तक के महिनों में अन्त को प्राप्त हुआ वर्ष भाद्र पद वर्ष, आश्विन से लेकर भाद्रपद तक के महिनों में अन्त को प्राप्त हुआ वर्ष आश्विन वर्ष, कार्तिक से लेकर आश्विन तक महिनों में समाप्त हुआ वर्ष कार्तिक वर्ष इत्यादि क्रम से आषाढान्त तक के सब वर्ष जानना चाहिये अथवा प्रकारान्तर से नक्षत्र संवत्सर का निर्वचन करते हुए सूत्रकार कहते हैं कि 'जंवा बिहफई महग्गहो दुवालसहि संबच्छरेहिं सम्वनक्वत्तमंडलं समारोह 'तं जहा' रेभ 'सावणे, भवए, आसोए, जात्र आसाढे श्रावण, भाद्र५४, मधिन, કાર્તિક, માર્ગશીર્ષ, પીવ, માઘ, ફાગુન, ચૈત્ર, વૈશાખ, જયેષ્ઠ અને આષાઢ સકલ નક્ષત્રના વેગની પર્યાય કે જે ૧૨ સાથે ગુણિત કરવામાં આવેલ છે–તેને નક્ષત્ર સંવત્સર કહેવામાં આવેલ છે. શ્રાવણુદિ ૧૨ નક્ષત્રના એગ પર્યાના નામે શ્રાવણથી માંડીને આષાઢ સુધીના માસેની નામાવલી પ્રમાણે છે એથી અવયવમાં સમુદાયના ઉપચારથી તેઓને નક્ષત્ર સંવત્સર આ નામથી કહેવામાં આવેલ છે. આ પ્રમાણે નક્ષત્ર સંવત્સરશ્રાવણદિના ભેદથી ૧૨ પ્રકારના કહેવામાં આવેલ છે. ભાદ્રપદથી માંડીને શ્રાવણ સુધીના માસમાં સમાપ્ત થયેલ વર્ષ ભાદ્રપદ વર્ષ તથા આશ્વિનથી માંડીને ભાદ્રપદ સુધીના માસમાં સમાપ્ત થયેલ વર્ષ આધિનવર્ષ અને કાતિક મહીનાથી આરંભી અશ્વિન સુધીના માસેનાં સમાસ થયેલ વર્ષ કાર્તિક વર્ષ વગેરે ક્રમથી આષાઢાન્ત સુધીના બધા વર્ષો વિશે પણ જાણવું DR. A20 AAR. तथा नक्षत्र सवत्सरनु नियन ४२di बहार ४ छ -'जंवा