________________
-
૪૮
તો સૌથી પહેલાં આત્માના યથાર્થ સ્વરૂપની સમજણગુરુગમ્ય પ્રાપ્ત કરવી જોઈએ. આજીવે પોતાનાયથાર્થ સ્વરૂપની સમજણના અભાવમાં અનંતકાળ સુધી દુઃખ જ અનુભવ્યું છે અને એ દુઃખનો અંત લાવવા આ પ્રથમ જ કાર્ય કરવાનું છે. આવી રીતે સમગ્ર પ્રકારે જ્યારે જીવ પોતાની અંતરદશાનું અનુસંધાન કરે છે. તો ત્યાં એને બે પરસ્પર વિરોધી વાત જોવામાં આવે છે, આત્માના સ્વરૂપના
બે પડખાં જાણવામાં આવે છે આત્મા દ્રવ્ય નિત્ય છે, પર્યાએ પલટાય. • એને એક બાજુ ત્રિકાળી, સ્થાયી, નિત્ય એવો છુવાશદેખાય છે અને બીજી
બાજુક્ષણ-ક્ષણમાં બદલાતો-પરિવર્તનશીલ, અસ્થાયી, અનિત્ય, પર્યાયાંશ દેખાય છે. ચક્કીના બે પડની જેમ નીચેનો પડ-નિત્ય, સ્થાયી તેમજ ઉપરનો ફરતો, પલટાતો પડ જોવા મળે છે. આચાર્યોએ પણ દ્રવ્યની અર્થાત્ સની પરીભાષા પણ ઉત્પાદ વ્યય ધોવ્ય
યુકત સત્ જ બતાવી છે. • ઉપર યુક્ત સત્ દ્રવ્યમાં ક્યું પડખું હેય અને ક્યું ઉપાદેય અને કોની શ્રદ્ધા
કરવી એ જ નિર્ણય કરવાનો છે. આવી રીતે પોતાના આત્માની અંતરદશાને સમજીને ધુવાંશરૂપ સ્વ આત્મ તત્ત્વ (જ્ઞાયક) - ભગવાન આત્મામાં સ્થાપના કરવાની મુખ્યતાથી સમસ્ત સ્થિતિને ભેદ જ્ઞાન અને સારી રીતે અનુસંધાનપૂર્વક સમજીને સ્વને સ્વના રૂપમાં પરને પરના રૂપમાં માનીને, હેયને ત્યાગવા યોગ્ય અને ઉપાદેયને ગ્રહણ કરવા યોગ્ય સ્વીકાર કરીને, યથાર્થ માર્ગની શોધ કરી આત્માની ઉપલબ્ધિ કરવાની છે. અહીંયા આ વાત બરાબર સમજવાની છે. જે ધુવાશ છે તે તો નિત્યત્રિકાળી-સ્થિરભાવ છે. જેને જ્ઞાયક અથવા ત્રિકાળી- ભગવાન આત્મા કહેવામાં આવે છે જે નિષ્ઠાય છે જે પરિણામી છે -જે પરમ પરિણામિક ભાવ છે અને જેમાં કાર્ય થાય છે, પરિણમન થાય છે તે તો પર્યાયાં છે જે સદાપલટતું રહે છે. જેનું આયુષ્યમાત્ર એક સમયનું છે-તે વિનાશી છે અને આશ્રય કરવા યોગ્ય નથી. આવી પર્યાય જ્યારે ત્રિકાળી ધ્રુવ સન્મુખ થઈપરિણમિત થાય છે અને છેવટે જ્યારે હું જ્ઞાયક જ છું એવાસુરે પરિણમી જાય છે ત્યારે આત્માનુભૂતિ થઈ જાય છે.
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org
