________________
૨ ૧૪
અપરિણામી નીજ આત્માનો આશ્રય લેવાનું કહેવામાં આવે છે. ત્યાં અપરિણામી એટલે આખો જ્ઞાયક; શાસ્ત્રમાં નિશ્ચય નયનાં વિષયભૂત જે અખંડ જ્ઞાયક કહ્યો છે તે જ આ અપરિણામી’ નિજાભા. પ્રમાણ અપેક્ષાએ આત્મ દ્રવ્ય માત્ર અપરિણામી જ નથી, અપરિણામી તેમજ પરિણામી છે. પણ અપરિણામી તત્ત્વ પર દૃષ્ટિ દેતા પરિણામ ગૌણ થઈ જાય છે, પરિણામ ક્યાંય ચાલ્યા જતાં નથી. પરિણામ ક્યાં જતા રહે? પરિણમનતો પર્યાયસ્વભાવને લીધે થયા જ કરે છે, સિદ્ધમાં પણ પરિણતી તો હોય છે. પરંતુ અપરિણામીતત્ત્વ ઉપર-શાયક ઉપર-દષ્ટિ તે સમ્યફદ્દષ્ટિ છે. માટે “આ મારી જ્ઞાનની પર્યાય’, ‘આ મારી દ્રવ્યની પર્યાય” એમ પર્યાયમાં શું
કામ રોકાય છે? નિષ્ક્રિય તત્ત્વ ઉપર -તળ ઉપર દૃષ્ટિ સ્થાપને! • પરિણામ તો થયા જ કરશે પણ આ મારી અમુક ગુણ પર્યાય થઈ, આ મારા
આવા પરિણામ થયા એમ શા માટે જોર આપે છે? પર્યાયમાં-પલટતા અંશમાં દ્રવ્યનું પરિપૂર્ણ નિત્ય સામર્થ્ય થોડું આવે છે ? તે પરિપૂર્ણ નિત્ય સામર્થ્યને અવલંબને! જ્ઞાનાનંદ સાગરના તરંગોને ન જોતા તેમાં દળ ઉપર દૃષ્ટિ થાય. તરંગો તો ઉછળ્યા જ કરશે. તું એમને અવલંબે છે શું કામ? અનંત ગુણોના ભેદ ઉપરથી પણ દષ્ટિ હઠાવી લે. અનંત ગુણમય એક નિત્ય નિજ તત્ત્વ-અપરિણામી અભેદ એક દળ-તેમાં દૃષ્ટિ . પૂર્ણ નિત્ય અભેદનું જોર લાવ. તું જ્ઞાતા-દ્રષ્ટા થઈ જઈશ. સહજ તત્વ અખંડિત છે. ગમે તેટલો કાળગયો, ગમે તેટલા વિભાવ થયા, તો પણ પરમ પરિણામીક ભાવ એવોને એવો અખંડ રહ્યો; કોઈ ગુણ અંશે પણ ખંડિત થયો નથી. હું શુદ્ધ છું એમ સ્વીકારતાં પર્યાયની રચના શુદ્ધજ
થાય છે. જેવી દ્રષ્ટિ તેવી સૃષ્ટિ. . જ્ઞાયક (વિશેષ સમજ) • દાહના (બળવા યોગ્ય પદાર્થના) આકારે થવાથી અગ્નિને દહન કહેવાય છે
તો પણ દાહ્યકૃત અશુદ્ધતા તેને નથી, તેવી રીતે જોયાકાર થવાથી તે ભાવને જ્ઞાયકપણું પ્રસિદ્ધ છે તો પણ યકૃત અશુદ્ધતા તેને નથી. કારણ કે
યાકાર અવસ્થામાં જ્ઞાયકપણે જે જણાયોતે સ્વરૂપ પ્રકાશનની (સ્વરૂપને જાણવાની) અવસ્થામાં પણ, દીવાની જેમ, કર્તાકર્મનું અનન્યપણું હોવાથી
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org
