________________
૩૦ ૬
યથાર્યરુચિના સદ્ભાવમાં જીવના અન્ય પરિણામો તદ્દાનુસાર આત્મરસવાળા હોય છે.
• યથાર્થ રુચિથી સહજપણે સ્વરૂપનું ચિંતન, મનન, ભાવના અને લગનીવાળું ધોલન વગેરે પરિણામો ઉલ્લસિતભાવે અને ધગશથી સતત થયા કરે છે. રુચિ એ સભ્યશ્રદ્ધાનું પૂર્વ ભૂમિકામાં કાર્ય કરતું પરિણમન છે. સભ્યશ્રદ્ધા સ્વભાવ સત્તાનું તાદાત્મ્યભાવે ગ્રહણ કરે છે, જેનો પ્રયાસ રુચિના કાળમાં સ્વ સત્તાને ગ્રહણ કરવાની વૃત્તિરૂપ વર્તતી દશા રૂપે થાય છે. દૃષ્ટિનો વિષય :
• આ આત્માપૂર્ણાનંદનો નાથ સ્વભાવથી એત્ત્વપણે છે, રાગથી વિભક્ત છે. તેને હું સ્વ સંવેદન જ્ઞાનની પર્યાય દ્વારા જાણ.
• પૂર્ણાનંદનો નાથ અભેદ વસ્તુ છે. એનો સ્વીકાર તે પર્યાય છે, પર્યાય તેનો સ્વીકાર કરે છે કે આ જ નિજ પરમાત્મા છે.
સમયસાર ગાથા ૩૨૦ માં (આચાર્ય જયસેનની ટીકામાં) આવે છે કે પર્યાય એમ જાણેછેકે - ‘‘સકળ નિરાવરણ અખંડ એક પ્રત્યક્ષ પ્રતિભાસમય અવિનશ્વર શુદ્ધ પારિણામિક પરમ ભાવ લક્ષણ નિજ પરમાત્મા દ્રવ્ય તે જ હું છું’’. આમ વસ્તુનો યથાર્થ સ્વીકાર તેના સ્વ સંવેદન જ્ઞાન વડે જ થાય છે. વસ્તુનો નિર્ણય કરવામાં સ્વ સંવેદન પ્રધાન છે.
આ બૈરી, છોકરાં, પૈસા-મકાન, ધન-દૌલત એ આત્માનો વૈભવ નથી. અંદર પુણ્ય-પાપના વિકારી ભાવ થાય એ પણ આત્માનો વૈભવ નથી. ત્રિકાળી ધ્રુવ જ્ઞાયકના અવલંબને મારી નિર્મળ પયાર્યમાં મને જે વીતરાગતા પ્રગટ થઈ છે એ મારો નિજ વૈભવ છે.
આત્મા સત્ ચિદાનંદ પ્રભુ સિદ્ધ સમાન બિરાજે છે. સમયસાર નાટકમાં આવે છે–
ચેતનરૂપ અનૂપ અસૂરત, સિદ્ધ સમાન સઠા પદ મેરી, મોહ મહાતમ આતમ અંગ, ક્રિયો પર સંગ મહાતમ ઘેરી.
આત્મા ચૈતન્યરૂપ આનંદઘન છે. આત્મા શરીર, મન, વાણીથી તો ભિન્ન છે, પણ પયાર્યમાં દયા, દાન, ભક્તિ આદિના વિકલ્પ ઉઠે છે એનાથી પણભિન્ન છે અને પોતાના સ્વભાવથી અભિન્ન છે. એવા આત્મામાં અંતર્નિમગ્ન થતાં અનુભવ પ્રગટ થાય છે તે સમ્યગ્દર્શનાદિ ધર્મ છે.
જે
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org
