________________
અનુભવ ચિંતામનિ રત્ન, અનુભવ હૈ રસકૂપ, અનુભવ મારગ મોખૌ, અનુભવ મોખરૂપ’’,
જ
રાગાદિથી ભિન્ન પડી સ્વયં પોતે જ શાંતિ અને આનંઠનું વેદન કરવાથી ધર્મ થશે. અંતરમાં ભાન કરી પ્રત્યેક એ અનુભવ કરી શકે છે. ધર્મ એ તો આત્મ અનુભવની ચીજ છે.
૩૦૮
વસ્તુ વિચારત ધ્યાવતૈ, મન પામે વિશ્રામ;
રસ સ્વાદત સુખ ઉપજૈ, અનુભવ તાકો નામ’’.
અહા ! વસ્તુ આત્મા જે અતીન્દ્રિય આનંદનો નાથ છે તેનો વિચાર કરી ધ્યાવતાં મન અનેક વિકલ્પોના કોલાહલથી વિશ્રામ પામે, શાત થઈ જાય અને ત્યારે અતીન્દ્રિય આનંદના રસનો સ્વાદ આવે તેને આત્મ- અનુભવ કહે છે, તે સમ્યગ્દર્શન છે, ધર્મ છે. આવા અનુભવથી વસ્તુનો નિશ્ચય કરવાની પ્રધાનતા છે.
સમ્યગ્દર્શન સારભૂત
ઉમાસ્વામી મહારાજે તત્ત્વાર્થ બનાવેલ છે. તેમાં સૂત્ર છે.
‘‘તત્ત્વાર્થી શ્રદ્ધાનું મુખ્ય નિમ્''.
તેમાં તત્ત્વ=ભાવ અને અર્થ=પદાર્થ (દ્રવ્ય, ગુણ, પર્યાય)
પદાર્થના એટલે કે દ્રવ્ય, ગુણ, પર્યાયનાં ભાવનું યથાર્થ ભાસન થવુ તે નિશ્ચય સમ્યગ્દર્શન છે. ત્યાં વ્યવહાર સમ્યગ્દર્શનની વાત નથી. આત્મદર્શન ક્ડો કે તત્ત્વાર્થ શ્રદ્વાન કહો તે એક જ વાત છે. માટે જે સાત તત્ત્વોને ભિન્ન ભિન્ન યથાર્થપણે શ્રદ્ધે તેને સમ્યગ્દર્શન હોય છે.
આ સાત તત્ત્વ આ પ્રમાણે છે.
જીવઃ
જીવનો સ્વભાવ જ્ઞાયક શુદ્ધ ચિદાનંદ છે, રાગ, શરીર અને પરદ્રવ્યો
થી ભિન્ન છે.
અજીવ: શરીર, પુદ્ગલ જડ પદાર્થ, કર્મ આદિ અજીવ છે. અજીવનો સ્વભાવ ચેતના રહિત, જડ છે.
બંધ
સંવર
આસવ : પુણ્ય, પાપના પરિણામ આસ્રવ છે અને તેનો સ્વભાવ આકુળતા છે. જીવનો(મારો) સ્વભાવ અનાકુળ આનંદ છે.
જે વિકારી ભાવો થાય છે તેમાં અટકવું તે બંધ છે.
આત્માની શુદ્ધિ અર્થાત્ યથાર્થ રુચિ, જ્ઞાન અને તેમાં રમણતા એ
સંવર તત્ત્વ છે.
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org
