________________
૩૩૧ છે, એ એની પર્યાયનો પણ કર્તાનથી, કેમકે દ્રવ્ય સ્વભાવ જ્યારે જેને દૃષ્ટિમાં બેઠો એટલે બસ ! બધું જ આવી ગયું. દ્રવ્યમાં ઉત્પાદ વ્યય ધ્રોવ્યનામની શક્તિ છે તેના કારણે પર્યાય ઉત્પન્ન થશે. થાય છે, તેને કરવું છે ક્યાં? અને જ્ઞાન ગુણની પર્યાય પણ ક્રમબદ્ધમાં જે જાતના રાગાદિ થશે તેને તે પ્રકારે જાણીતી તે જ પ્રકારે ક્રમબદ્ધમાં આવશે. તે પર્યાય છે તેનો પણ કર્તા દ્રવ્ય નથી. પર્યાય તે સમયે થશે જ, પર્યાયતે સમયે આવશે જ, તેનો જ્ઞાનીકર્તાનથી, પર્યાય જે કાળે થવાની છે તે થાય છે. તે પર્યાયનો કર્તા પર્યાય છે. જે પરિણામે છે તે કિર્તા છે, દ્રવ્ય કાંઈ પરિણમતું નથી માટે કર્તા નથી. ભાવ શક્તિના કારણે દરેક ગુણની પર્યાય ભવનરૂપ થશે જ, પર્યાય હોય જ છે, હોય છે તેને કરવું છે ક્યાં? ખરેખરતોદ્રવ્યપર દષ્ટિગઈ-દ્રવ્યનો સ્વીકાર થયો, એટલે બસ. પર્યાય પ્રાપ્ત થઈ અને તે પણ તેનો પ્રાપ્ત થવાનો કાળ હતો. તે પર્યાયનો સ્વકાળ હતો. તેનો પણ કર્તા જીવનથી કેમકે ભાવશક્તિ ના કારણે ભવન તો છે, તો છે એને કરવું શું? અહાહા! દ્રવ્યની સન્મુખ દૃષ્ટિ થઈ પછી જે થવાનું છે તે થાય છે, તેને જાણે છે, એ જાણવાનું કામ પણ સ્વતંત્ર થાય છે. આને જાણવું એમ પણ નથી, ભાવશક્તિ છે તે પર્યાય વિના હોય નહિ. ગુણીને (દ્રવ્યને) પકડ્યો છે તેણે જે ભવનપર્યાયહોય છે તેને કરવું છે ક્યાં? થોડીઝીણી વાત આવી ગઈ છે, આતો અંદરથી આવે છે. નવું નવું થાય છે તે થવાનું છે તે જ થાય છે, તેને કરવું છે ક્યાં? થાય છે, હોય છે તેને જાણે છે, એ જાણવાની પર્યાય પણ તે કાળે થવાની છે તે થાય છે, કેમ કે ગુણની વર્તમાન પર્યાય ભાવશક્તિના કારણે તે કાળે થાય જ છે. થાય છે તેને કરવું શું? વસ્તુનું સ્વરૂપ જ એમ છે.
આવું વસ્તુનું સ્વરૂપ સમજવાથી સમ્યગ્દર્શનની નિર્મળ પર્યાય • ઉત્પન્ન થાય છે.
પાંચ પરિવર્તનનું સ્વરૂપ દવ્ય પરિવર્તન : પુદ્ગલ દ્રવ્યના બધા પરમાણુ અને સ્કન્ધોને આજીવક્રમ ક્રમથી ગ્રહણ કરીને ભોગવીને છોડે છે. આવા દ્રવ્ય પરિવર્તનમાં આ જીવે અનંત કાળ વીતાવ્યો છે.
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org
