________________
જયારે આત્માને શાયક' કહ્યો અને તે વ્યક જ્ઞાયકપણે જણાયો ત્યારે જાણનારને તો જાણ્યો પણ હવે તે જાણનાર છે' એમ કહેવાય છે તો તે પરને
પણ જાણે છે એવું એમાં આવ્યું ને? • ભાઈ! તે પરને જાણે છે એમ ભલે કહીએ તો પણ ખરેખર તો જે પર છે તેને
તે જાણે છે એમ નથી. અર્થાત્ પર છે, રાગાદિ થાય છે તેને જે જાણે છે તે રાગાદિને લઈને જાણે છે એમ નથી. પરંતુ એ જ્ઞાનની પર્યાયનું સ્વ પ્રકાશક સામર્થ્ય જ એવું છે કે પોતે પોતાને જાણે છે. અર્થાત્ જ્ઞાયક (જાણનાર પર્યાય) શાયકને (જાણનાર પર્યાયને) જાણે છે. અહીં પર્યાયની વાત છે હો! કેમકે દ્રવ્યને તો તે જાણે જ છે. અહા! વસ્તુ સ્વરૂપ ચિદાનંદ પ્રભુ આત્મા શાયપણે તો જણાયો, લક્ષમાં આવ્યો, દ્રષ્ટિમાં આવ્યો. પરંતુ તેને જાણનારો સ્વ-પર પ્રકાશક કહીએ છીએ તો તે પરને જાણનારો એમ પણ તેમાં આવ્યું. એટલે કે સ્વને તો જાયો. પણ હવે પરને જાણવાનું પણ તેમાં આવ્યું. તો કહે છે કે પરને જાણવું એ એમાં નથી આવ્યું. પરંતુ પર સબંધીનું જ્ઞાનકે જે પોતાને પોતાથી થયું છે, તેવા શાયકને જ્ઞાને જાણ્યો છે. માટે પર્યાયને જ્ઞાનને જાણ્યું છે, એ જાણનારની પર્યાયને તેણે જાણી છે. રાગના જ્ઞાન કાળે કે શરીરના જ્ઞાન કાળે તેને તો શાયકપણાની પર્યાયપણે જ જાણ્યો છે. પણ તેને (તે જ્ઞાનને) રાગની પર્યાય તરીકે કે રાગથી જ્ઞાન થયું છે એમ જાણ્યું નથી. જ્ઞાનનો સ્વભાવ જ એવો છે કે સ્વને જાણતાં પરને જાણવાનો એની પર્યાય પોતાથી પોતામાં થાય અને તેને તે જાણે છે. શેયાકાર જ્ઞાનાકાર– જ્ઞાન જ્ઞાયક(આત્મા)
ય-જ્ઞાયક સંબંધ શેય-જ્ઞાયક સંબંધ વિષે ઘણી ભ્રાંતિ ચાલે છે, તેથી કોઈ એમ સમજશે કે જીવ વસ્તુ શાયક, પુગલથી માંડીને ભિન્નરૂપ છ દ્રવ્યો રેય છે; પરંતુ એમ તો નથી, જેમ હમણાં કહેવામાં આવે છે તેમ છે. “ગન્ન : જ્ઞાનની પર: " હું જે જોઈ ચેતના સર્વસ્વ એવી વસ્તુસ્વરૂપ છું, તે હું શેયરૂપ છું, પરંતુ એવા શેયરૂપનથી. કેવા શેયરૂપનથી? પોતાના જીવથી ભિન્ન છ દ્રવ્યોના સમૂહના જાણપણા માત્ર.
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org
