________________
શેયના જાણપણે થઈ માટે તેને શેયકૃત અશુદ્ધતા નથી. આત્મા જાણનાર છે તે જાણે છે, તે પરને જાણે છે કે નહિ ? તો કહે છે કે પરના જાણવાનાકાળે પણ સ્વનું પરિણમન-શાનનું પરિણમન પોતાથી થયું છે, પરના કારણે નહિ. આ શાસ્ત્રના શબ્દો જે ય છે એ શેયના આકારે જ્ઞાન થાય છે પણ તે શેય છે માટે જ્ઞાનનું અહીં પરિણમન થયું છે એમ ત્રણ કાળમાં નથી. તે વખતે જ્ઞાનના પરિણમનની લાયકાતથી અર્થાત્ ?યનું જ્ઞાન થવાની પોતાની લાયકાતથી જ્ઞાન થયું છે. જ્ઞાન શેયના આકારે પરિણમે છે તે જ્ઞાનની પર્યાયની પોતાની લાયકાતથી પરિણમે છે, જોય છે માટે પરિણમે છે એમ નથી. સાક્ષાત્ તીર્થકર ભગવાન સામે હોય અને તે જાણવાના આકારે જ્ઞાનનું પરિણમન થાય તો તે શેયના કારણે થયું એમ નથી, તે કાળે જ્ઞાનનું પરિણમન સ્વતંત્ર પોતાથી જ છે, પરને લઈને થયું નથી. ભગવાનના જાણવાના કાળે ભગવાન જણાયા છે એમનથી પણ ખરેખરતસંબંધી પોતાનું જ્ઞાન જણાયું છે. જ્ઞાન જ્ઞાનને જાણે છે. જ્ઞાયક એવું નામ પણ તેને શેયને જાણવાથી આપવામાં આવે છે, કારણ કે શેયનું પ્રતિબિંબ જ્યારે ઝળકે છે ત્યારે જ્ઞાનમાં તેવું જ અનુભવાય છે. રાગાદિ, વિકારાદિ, જેવા શેય છે તેવું જ અહીં જ્ઞાનમાં જણાય છે. તો પણ
યકૃત અશુદ્ધતા તેને નથી. રાગને જાણે માટે રાગના કારણે જ્ઞાન પરિણમ્યું એમનથી. રાગ છે માટે અહીં તેનું જ્ઞાન થયું એમ તેને અશુદ્ધતા નથી. જ્ઞાનની
પર્યાય પોતે જ એ રીતે જાણવારૂપ પરિણમી છે. • જેમ અરીસો હોય તેમાં સામે જેવી ચીજ કોલસા, શ્રીફળ વગેરે હોયતેવી ચીજ
ત્યાં જણાય. એ રૂપે અરીસો પરિણમ્યો છે, એ અરીસાની અવસ્થતા છે. અંદર દેખાય એ કોલસો કે શ્રીફળ નથી. એ તો અરીસાની અવસ્થા દેખાય છે. તેમ જ્ઞાનની પર્યાયમાં શરીરાદિ જોયો જણાય ત્યાં જ્ઞાનની પર્યાય એ પોતાની છે, એ શરીરાદિ પરને લઈને થઈ છે એમ નથી; કેમકે જેવું શેય જ્ઞાનમાં જ પ્રતિભાસીત થયું તેવો શાયકનો અનુભવ કરતાં જ્ઞાયક જણાય છે. જાણનારો જાણનારપણે જ રહ્યો છે, જોયપણે થયો જ નથી. શેયપદાર્થનું
જે જ્ઞાન થયું તે જ્ઞાન પોતાનું પોતાથી છે, જોયથી નથી. • ‘આહું જાણનારો છું તે હું જ છું, અન્ય કોઈ નથી શેય પદાર્થનું જ્ઞાન થયું ત્યાં
જાણનારો તે હું જ છું, શેય તે હું નથી. એવો પોતાને પોતાનો અભેદરૂપ
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org
