________________
२२८
૫. અન્ય અનુસાર આ જીવ સંસારમાં જે દેહ ગ્રહણ કરે છે તે પોતાનાથી
અન્ય છે. માતા છે, સ્ત્રી છે, પુત્ર છે તે સર્વ અન્ય છે. આ સર્વકર્મસંયોગથી આવી મળે છે. વ્યવહાથી માતા-પિતા, ભાઈ, પુત્ર, તથા સ્ત્રી વગેરે કુટુંબીઓનો આ જીવ સાથે પરમાર્થે કોઈ સંબંધ નથી. બધા પોતાના સ્વાર્થ વશ સાથે રહે છે. ઈષ્ટ જનનો વિયોગ થતાં આ જીવ શોક કરે છે. પરંતુ આશ્ચર્ય છે કે પોતે સંસારરૂપી મહાસાગરમાં ગળકાં ખાઈ રહ્યો છે તેનો તો શોક કરતો નથી! સર્વ બાહ્ય વસ્તુઓને આત્માના સ્વરૂપથી ભિન્ન પ્રગટપણે જાણવા છતાં પણ મૂઢ-મોહી જીવતે પરદ્રવ્યોમાં રાગ કરે છે. નિશ્ચયથી અન્યત્વ ભાવનાનો ચિંતક એમ ચિંતવે છે કે આ જે શરીરાદિ બાહ્ય દ્રવ્યો છે તે બધાં જ મારાથી અન્ય છે. મારો તો મારી સાથે ત્રિકાળ અનન્યભૂત સહજશુદ્ધ જ્ઞાનદર્શનમય નિજ આત્મા છે. જે જીવ પોતાના આત્મસ્વરૂપથી દેહને પરમાર્થપણે ભિન્ન જાણી આત્મસ્વરૂપને સેવે છે
ધ્યાવે છે તેને આ અન્યત્ત્વ ભાવના કાર્યકારી છે. ૬. અશુચિવ અનુસાઃ હે ભવ્ય! તું આ દેહને અપવિત્રમય જાણ! કેવો છે આ
દેહી સઘળી કુત્સિત્ અર્થાત્ નિંદનીય વસ્તુઓનો પિંડ સમુદાય છે. વળી તે કેવો છે? કૃમિ અર્થાત્ ઉદરના જીવ જે કીડાતથા નિગોદિયા જીવોથી ભરેલો છે, અત્યંત દુર્ગન્ધમય છે તથા મળમૂત્રનું ઘર છે. આ દેહને સર્વ અપવિત્ર વસ્તુઓના સમુહરૂપ જાણ! વ્યવહારથી અશુચિમય એવું આશરીર હાડકાઓનું બનેલું, માંસથીલપટાયેલું, ચામડાથી આચ્છાદિત, કીટસમુહથી ભરપૂર અને સદા મલિન છે. વળી તે દુર્ગધથી યુકત, ધૃણિત, ગંદા મળથી ભરેલું, અચેતન, મૂર્તિક, સડણ-પડણ
સ્વભાવવાળું છે, નશ્વર છે. નિશ્ચયથી નિશ્ચય નયે આ આત્મા અશુચિમય શરીરથી ભિન્ન, દ્રવ્યકર્મ, ભાવકર્મ, નોકર્મથી રહિત, અનંત સુખનો ભંડાર, પરમ શુચિમય તથા શ્રેષ્ઠ
છે. આ રીતે સાધક જીવે અશુચિસ્વ ભાવના ભાવવી જોઈએ. ૭. આસવ અપેક્ષા મન-વચન- કાયરૂપ યોગ છે તે જ આસ્રવ છે. જીવ
પ્રદેશોનું પરિસ્પંદન અર્થાત્ ચલન- કંપનતેના જે વિશેષ (ભેદ) છે તે જ યોગ છે. મોહકર્મના ઉદયરૂપ મિથ્યાત્વ - કષાયકર્મ સહિત છે. તથા એ મોહના ઉદયથી રહિત પણ છે. જે પુગલ વર્ગણાઓ કર્મરૂપે પરિણમે છે તેને દ્રવ્યાસ કહે છે તથા જીવ પ્રદેશો ચંચલ થાય છે તેને ભાવાસ્રવ કહે છે.
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org
