________________
૧૪૨
જેમ કે
એક નય દ્રવ્યને એકરૂપ કહે છે, બીજી નય દ્રવ્યને અનેકરૂપ કહે છે, એક નય દ્રવ્યને નિત્ય કહે છે, બીજી નય દ્રવ્યને અનિત્ય કહે છે, એક નય દ્રવ્યને સરૂપ કહે છે, બીજી નય દ્રવ્યને અસરૂપ કહે છે, એકનયદ્રવ્યની ક્રિયાથી મુક્તિ કહે છે,
બીજી નય દ્રવ્યની શાનથી મુક્તિ કહે છે. એકનયાકર્મ-નોકર્મને વ્યવહાર કહીરાગને નિશ્ચય કહે છે, વળીને જ રાગને એક વ્યવહાર કહી નિર્મળ પર્યાયને નિશ્ચય કહે છે, વળી તે નિર્મળ પર્યાયને વ્યવહાર કહીને ત્રિકાળી ધ્રુવ દ્રવ્યને નિશ્ચય કહે છે. આ રીતે નયો વસ્તુના અનેક ધર્મોને બતાવે છે. પણ જે યથાર્થનાસમજે તેને ઈદ્રજાળ જેવી ગુંચવણી લાગે છે. ખરેખરતોનયોવસ્તુના સ્વરૂપનું અનેકાનપણું બતાવીસમ્યએકાંત એવા ત્રિકાળી ધ્રુવ સામાન્ય દ્રવ્યનો આશ્રય કરાવે છે. તે આ નયો ને જાણવાનું પ્રયોજન છે. શાસ્ત્રોના સાચા રહસ્યને ખોલવા માટે નયાર્થ સમજવો જોઈએ. તેને સમજયા વિના ચરણાનુયોગનું કથન પણ સમજવામાં આવે નહિ. ગુરુનો ઉપકાર માનવાનું ક્યન આવે ત્યાં સમજવું કે ગુરુ પર દ્રવ્ય છે માટે તે વ્યવહારનું કથન છે.
ચરણાનુ યોગના શાસ્ત્રમાં પરદ્રવ્ય છોડવાની વાત આવે ત્યાં સમજવું કે તે રાગને છોડવા માટેનું વ્યવહારનયનું કથન છે.
પ્રવચનસાત્મ શુદ્ધતા અને શુભરાગની મંત્રી કહી છે. પણ વાસ્તવમાં નિશ્ચય જીિિબતા નથી. રાગ તો શુદ્ધતાનો શત્રુ છે, પણ ચરણાનુયોગમાં સ્ત્રમાં એવું કથન કરવાની પદ્ધતિ છે અને તે કથન વ્યવહાર નયનું છે. અશુભ થી બચવા માટે શુભ રાગને નિમિત્ત માત્ર મિત્ર કહ્યો છે, તેનો ભાવાર્થ તો એ છે કે વાસ્તવમાંરાગતે વીતરાગનો શત્રુ છે, પણ નિમિત્ત નું જ્ઞાન કરાવવા માટે વ્યવહારનય દ્વારા એવું જ ક્યન થાય છે. જે જેનોપૂજા-વ્રત-દાનાદિ શુભકિયાથીધર્મ માને તોતેજિનમતની બહાર છે, કારણ કે ભાવપાહુડ ગા. ૮૪-૮૫ ના ભાવાર્થમાં કહ્યું છે કે :શુભ ક્રિયારૂપ પુણ્યને ધર્મ માની જે તેનું શ્રદ્ધાન, જ્ઞાન, આચરણ કરે તેને
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org
