________________
૧૯૮
સ્વચ્છ મન સ્વભાવથી જ સરળ હોય છે. સરળતા ગુમાવી દેવાના ત્રણ
કારણ હોય છે. તૃષ્ણા* અહંભાવક સાંપ્રદાયિક દૃષ્ટિ ૬. સરળતા એ મૃદુતા, નિરાભિમાનતા, ગ્રંથિ વિમોચન છે. જિતેન્દ્રીયપણું ? ૧. પાંચેય ઈન્દ્રિયના વિષયો પરનો વિજય, રસ, રંગ, ગંધ, શ્રવણ, સ્પર્શ
પરનો સંયમ. ૨. જીવનપર પ્રભુત્વ આત્માનું-નહિ કે ઈન્દ્રિયોનું. ૩. એ માટે યોગ્ય યમ, નિયમ, વ્રત, પચ્ચખ્ખાણ. ૪. એ માટે સત્ય પુરુષાર્થ. ૫. સ્વજાગૃતિપૂર્વક જીવનનો ઉપક્રમ.
સત્સંગ અને સ્વાધ્યાયરૂપી સત્સાધનોની જેમણે પોતાના જીવનમાં નિષ્ઠાપૂર્વક આરાધનાકરી હોય તેવા સાધકોને અનેક સદ્ગણોનો આર્વિભાવ થતો હોય છે. શુદ્ધ આત્મજ્ઞાન ધારણા માટેની પાત્રતા પ્રગટ કરવા એક સુનિશ્ચિત અને સુસંકલિત સદ્ગુણ ગ્રાહકતા કાર્યક્રમને અંગીકાર કરી,
પોતાના સર્વ પ્રયત્નોથી તેની સિદ્ધી કરવી. v પાત્રતા સારભુત
પૂર્વના તથા પ્રકારના મહત્ત પુયયોગથી સત્પરુષનો યોગ જીવને અનંત કાળમાં દુર્લભ હોવા છતાં પણ અનેકવાર થયો છે. તો પણ તે યોગનું મહત્ત્વ નહિ સમજાયું હોવાને લીધે, તેમજ પોતાની બોધ-બીજ યોગ્ય ભૂમિકા અને પાત્રતા નહિ હોવાને લીધે, તે સત્સંગનું નિષ્ફળપણું થયું છે તેથી ધર્મ (આત્મા) ક્ષેત્રમાં પ્રવેશ કરવા માટે નિજ અવલોકનાર્થ પાત્રતા અને મુમુક્ષુની યથાર્થ ભૂમિકા બહુજ જરૂરી છે.
કોઈ બાહ્ય ક્રિયાકાંડકે શાસ્ત્ર ભણતરથી જીવમાર્ગને પામી શક્તો નથી. એક માત્ર પાત્રતાથી જ પામે છે. તેથી પાત્રતાનું મહત્વ સમજવું યોગ્ય છે. તેથી મુમુક્ષુ જીવે-વિચારવાનજી સર્વ પ્રથમ આ અતિ મહત્વના વિષય અંગે ગંભીરપણે વિચાર મનન-મંથન કરીને એનું યથાતથ્ય મુલ્યાંકન કરી સર્વ ઉદ્યમથી પોતામાં આવવું યોગ્ય છે. તો જ માર્ગ પ્રાપ્તિસુલભ થશે. માર્ગ પામવા માટે અન્ય કોઈ ઉપાય નથી.
કોઈ પણ જીવ જ્યારે નિજ- હિત માટે તત્પર થાય ત્યાં પાત્રતા શી પ્રગટે છે. તે માટે અમુક પૂર્વક્રમનિયતનથી; આમાર્ગની સુવિધા છે. નિજહિત ની જેટલી ગરજ તેટલી પાત્રતા વિશેષ. આ પાત્રતાના માપનું ધોરણ છે.
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org
