________________
૨૧૩
ઊંડાણમાં આત્મભગવાન દર્શન દે છે. આમ સ્વાનુભવની કળા હાથમાં આવતા, કઈ રીતે પૂર્ણતા પમાય તે બધી કળા હાથમાં આવી જાય છે. કેવળજ્ઞાન સાથે લી શરૂ થાય છે.'
ચૌદ ગુણસ્થાનક સંસારમાં અનાદિકાળથી ભટકતો આત્મા અલ્પજ્ઞ મટીને સર્વજ્ઞ બને, કર્મથી બદ્ધ મટી મુકત બને એવા પ્રકારનો પોતાનો સવાંગી વિકાસ થાય તે માટે જ્ઞાની ભગવંતોએ ચોદ ગુણસ્થાનકની પ્રક્રિયા દર્શાવી છે. તેતે ગુણમાં વર્તવાનું સ્થાન તે ગુણસ્થાનક કહેવાય. અનાદિકાળથી જીવ જે ભાવથી વર્તી રહ્યો છે તે ભાવમાં પણ અલ્પજ્ઞાનાશ વગેરે ગુણો વિદ્યમાન હોવાથી એ પ્રથમ ગુણસ્થાનકવર્તી કહેવાય છે. પહેલા ગુણઠાણાની નીચે કોઈ જીવ શાસ્ત્રીય દષ્ટિએ હોતો નથી. માટે પ્રથમ ગુણ સ્થાનકના બે વિભાગ પાડવામાં આવ્યા છે. ૧. તાત્ત્વિક. ૨. અતાત્ત્વિક.
જ્યાં સુધી આત્મા શરમાવર્તમાં પ્રવેશ કરીને માર્ગાનુસારી ન બને ત્યાં સુધી તેનામાં રહેલા સર્વ આંશિક જ્ઞાનાદિ ગુણો અતાત્ત્વિક હોવાથી તેનું અતાત્ત્વિક પ્રથમ ગુણસ્થાન ગણાય છે. વિકાસક્રમને ઓળખવા ગુણસ્થાનક જરૂરી છે. મિથ્યાત્વ યાને દર્શન મોહનીય કર્મના તીવ્ર ઉદયથી અનાદિકાળથી સંસાર પરિભ્રમણ કરી રહ્યો છે. પહેલા ગુણસ્થાનની અતિઉચ્ચકોટિનાકક્ષામાં આ જીવ વર્તતો હોય છે ત્યારે ઘણું કરીને તે પોતાનું જીવન મોક્ષમાર્ગને અનુકુળ બને તે માટે સ્વભાવથીજ પ્રયત્નશીલ હોય છે. સદાચાર અને સવિચાર પ્રત્યે તેને ઘણો પ્રેમ જાગે છે. સત્સંગથી મોક્ષમાર્ગ ઉપદેશ શાસ્ત્રોનું શ્રવણ કરવાને તેતલસતો હોય છે. ત્યાગ, વૈરાગ્ય, દયા, દાન, શીલ, તપ વગેરે સદ્ગુણો પ્રત્યે બહુમાન જાગે છે. જેમ જેમ ગુણસ્થાનક વધે છે તેમ એ ગુણો પણ વધતા વધતા અંતમાં પૂર્ણ થાય છે. મોહ અને યોગના નિમિત્તથી સમ્યગ્દર્શન, સમ્યજ્ઞાન અને સમ્મચારિત્ર આત્માના ગુણોનીતારતમ્યરૂપ અવસ્થા વિશેષનેગુણસ્થાનક કહે છે. આ ગુણસ્થાનકના ચૌદ ભેદ પાડવામાં આવ્યા છે. ૧. મિથ્યાત્વ
૩. મિશ્ર ૪. અવિરત સમ્યગ્દષ્ટિ
સાસાદન
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org
