Dharmanubandhi Vishva Darshan Pustak 02 Anubandh Vichardhara

Author(s): Santbal
Publisher: Mahavir Saitya Prakashan Mandir

Page 18

આ અધ્યાયનું નામ મેક્ષ–સંન્યાસ યોગ છે. તેના અનુસંધાનમાં કહેવામાં આવ્યું છે કે જેને મેક્ષ મેળવવાને વિચાર હોય તેને કર્મની શરૂઆત કરતાં પહેલાં-પ્રવૃત્તિ કે પુરુષાર્થને પ્રારંભ કરતાં પહેલાં-વિચારવું જોઈએ કે આ કર્મ મોહથી ઊભું થયેલું તે નથીને ? એટલે કે દરેક કર્મ કરવાની સાથે એનો અનુબંધ, ક્ષય, હિંસા અને પૌરુષને વિચાર કર્યા વગર કોઇપણ કર્મ કેવળ મોહવશ થઈને જડવત, કરવાથી તેનું પરિણામ સારું આવતું નથી. કેટલીક વાર ઘણા માણસે ધમાલ” કરી મૂકે છે પણ તેનું પરિણામ કંઈ પણ આવતું નથી. એ તે પાણીને વલોવીને માખણ કાઢવા જેવી નિરર્થક પ્રવૃત્તિ છે.
માણસની વ્યાખ્યા હમણાં જ કરવામાં આવી છે “મરવા શાળ સતત મનુષ્યઃ” એટલે કે જે વિચાર કરીને કાર્ય કરે તે માણસ છે. એટલે જ “ગીતા' કહે છે કે કાર્ય કરતાં પહેલાં વિચારવું જોઈએ કે આ કાર્યમાં અનુબંધ બરાબર છે કે નહીં ? તે વિશ્વની સમતુલા જાળવી રાખનારું કે સંસ્કૃતિની રક્ષા કરનારૂં છે કે નહિ? જે સંસ્કૃતિ કે ધર્મપરંપરા ચાલી આવે છે તેના સાતત્યની રક્ષા આ કર્મથી થાય છે કે નહીં...? એનો જે સુમેળ ન હોય અનુબંધ ન હોય તે તે કેવળ શક્તિનો ક્ષય છે, હિંસા છે અને એ પુરૂષાર્થ કેવળ મેહવશ આરંભાયેલું તામસ કર્મ છે. અનુબંધનું કાર્ય :
એટલે અનુબંધનું કાર્ય એ છે કે જે વિશ્વની સમતુલા છે તે જાળવી રાખવાની; જે સનાતન સત્ય છે તેને સતત ટકાવી રાખવું અને
જ્યાં એ સાતત્ય તૂટતું હોય તેને સાંધવું. આ “અનુબંધ' શબ્દ ધર્મ અને સંસ્કૃતિના સાતત્યને ટકાવી રાખવા સાથે જ્યારે એમાં સડો થાય ત્યારે તેને દૂર કરવા માટેનું કાર્ય કરવા માટે વાપરવામાં આવે છે. સત્યની રક્ષા જરૂરી છે?:
અહીં ઘણાને પ્રશ્ન થશે કે “સત્ય” તે સનાતન છે. તેને તે નાશ થતો નથી. ગીતા પણ કહે છે કે “નારા વિદ્યારે મ ના મને વિદ્યતે સત :” તે પછી સત્યની રક્ષા કરવાની જરૂર શી છે ?