________________
પવું
(૫) શ્રી સુમતિનાથ સ્વામી આપનો અસ્તિધર્મ તો સદા ધ્રુવ જ રહે છે.
વળી આપ સર્વ દ્રવ્યના ગુણ, પર્યાય કે ભૂત, ભવિષ્ય, વર્તમાન આદિના વેત્તા એટલે જ્ઞાતા હોવા છતાં પણ તમે અવેદી છો, અર્થાત્ તે દ્રવ્યોના ગુણ પર્યાયના સુખદુઃખનું તમે વેદન કરતા નથી. એમ આપ આશ્ચર્યકારી ગુણોના ધારક છો. ૩. શુદ્ધતા બુદ્ધતા દેવ પરમાત્મતા; સહજ નિજભાવભોગી અયોગી; સ્વપ૨ ઉપયોગી તાદાભ્ય સત્તારસી, શક્તિ પ્રયુંજતો ન પ્રયોગી. અહો ૪
સંક્ષેપાર્થ:- આપ શુદ્ધ છો. બુદ્ધ એટલે જ્ઞાની છો, સદેવ છો, સર્વ કર્મમળથી રહિત એવા પરમાત્મા છો. પોતાના સહજ સ્વભાવના ભોગી-ભોક્તા છો. તથા મન વચન કાયાના યોગથી રહિત છો. સ્વ અને પરના સર્વ દ્રવ્યોના ઉપયોગી એટલે જ્ઞાતાદ્રષ્ટા છો. તથા તન્મયપણે રહેલો પોતાની સત્તા ધર્મ તેના જ રસિક છો. આપનામાં પ્રગટેલી સર્વ શક્તિઓનું પ્રયુંજન કહેતા તેને પ્રવર્તાવવા માટે આપને કોઈ પ્રયોગ એટલે પ્રયાસ કરવો પડતો નથી. આપોઆપ તે શક્તિઓનું પ્રવર્તન થયા કરે છે. જો વસ્તુ નિજ પરિણતે સર્વ પરિણામકી, એટલે કોઈ પ્રભુતા ન પામે; કરે જાણે રમે અનુભવે તે પ્રભુ, તત્ત્વ સ્વામિત્વ શુચિ તત્વ ધામે. અહોપ
સંક્ષેપાર્થ :- પ્રત્યેક વસ્તુ પોતાના સ્વભાવમાં પરિણમન કરે છે. કારણ કે સર્વ વસ્તુ પરિણમનશીલ સ્વભાવવાળી છે. એટલા માત્રથી તે સર્વ દ્રવ્યો કંઈ પ્રભુતા એટલે મહાનતાને પામતા નથી. પણ જે દ્રવ્ય પોતાના સ્વભાવનો કર્તા હોય, સાથે વસ્તુમાત્રનો જ્ઞાતા પણ હોય તથા તે સ્વગુણોમાં રમનારો હોય, તથા પોતાની આત્મસ્વભાવમય પ્રભુતાનો અનુભવ કરનારો હોય તથા તત્ત્વ એટલે વસ્તુ સ્વભાવનો સ્વામી હોય તથા શુચિ એટલે પવિત્ર, તત્ત્વ ધામે એટલે આત્મધામે અર્થાતુ સિદ્ધાવસ્થાને પામેલા હોય તે જ આત્મા પ્રભુ અર્થાત્ પરમેશ્વર કહેવાય. બાકી સર્વ જડ દ્રવ્યો કે ચેતન એવા સંસારી જીવો સત્તા અપેક્ષાએ પરમગુણી છે. પણ જેના ગુણ પ્રગટ થયા તે જ પૂજ્ય ગણવા યોગ્ય છે, //પા
જીવ નવિ પુગલી, નૈવ પુગ્ગલ કદા, પુગ્ગલાધાર નહિ તારંગી; પરતણો ઈશ નહિ અપર ઐશ્વર્યતા, વસ્તુધર્મે કદા ન પસંગી. અહો ૬
સંક્ષેપાર્થ:- “જીવ એ પુલીપદાર્થ નથી, પુદ્ગલ નથી, તેમ પુદ્ગલનો આધાર નથી, તેના રંગવાળો નથી; પોતાની સ્વરૂપસત્તા સિવાય જે અન્ય તેનો તે
ચૈત્યવંદન ચોવીશી ભાગ-૧ સ્વામી નથી, કારણ કે પરની ઐશ્વર્યતા સ્વરૂપને વિષે હોય નહીં. વસ્તૃત્વપમેં જોતાં તે કોઈ કાળે પણ પરસંગી પણ નથી.” એ પ્રમાણે સામાન્ય અર્થ ‘જીવ નવિ પુગલી’ વગેરે પદોનો છે.” (શ્રીમદ્ રાજચંદ્ર પૃ.૩૧૫)
જીવ કોઈ કાળે પુદ્ગલમયી નથી. પુદ્ગલ સાથે જીવ સંસાર અવસ્થાએ અનંતકાળથી રહ્યો છતાં પુદ્ગલરૂપ થયો નથી. જીવ તે પુદ્ગલોનો આધાર નથી તથા મૂળસ્વરૂપે તે પુદ્ગલનો રંગી એટલે રાગી પણ નથી. પોતાના
સ્વધર્મના આસ્વાદનને પામ્યા વિના તે પુદ્ગલનો રાગી બન્યો છે; પણ ખરી રીતે જોતાં જીવને પુદ્ગલ સાથે કંઈ સંબંધ નથી. કારણ કે બન્ને દ્રવ્ય ભિન્ન છે. તથા આ આત્મા તે શરીર, ધન, ગૃહાદિ એવા પર પદાર્થોનો ઈશ એટલે સ્વામી પણ નથી. તથા જીવની ઐશ્વર્યતા પરપદાર્થોને લઈને નથી. તેમજ વસ્તુસ્વભાવે જોતાં જીવ પરભાવનો સંગી પણ નથી. શુદ્ધ એવો પરમાત્મસ્વરૂપ આત્મા તે પુદ્ગલનો રાગી કેમ હોય !ન જ હોય. IIકા
સંગ્રહે નહીં, આપે નહીં પરભણી; નવિ કરે આદરે ન પર રાખે; શુદ્ધ ચાતાદ નિજ ભાવ ભોગી જિકે, તેહ પરભાવને કેમ ચાખે. અહો૭
સંક્ષેપાર્થ:- વળી સુમતિનાથ પ્રભુ કેવા છે તો કે જે પર પુદ્ગલમાં મારાપણું કરી તેનો સંગ્રહ કરે નહીં, તેવા પુદ્ગલ દ્રવ્યોને પ્રભુ, પરને એટલે બીજાને પણ આપે નહીં. તે પર પુદ્ગલ દ્રવ્યના કર્તા નથી, તેનો આદર કરે નહીં તેમજ પર પદાર્થને પરિગ્રહરૂપે રાખે પણ નહીં. કારણ કે પરમાત્મા તો સ્વસ્વભાવના ભોગી થયા છે. શુદ્ધ સ્યાદ્વાદમય એવા પોતાના જ શુદ્ધ સ્વભાવના જે ભોગી છે એવા પરમાત્મા તે પરભાવ જે રાગદ્વેષાદિમય છે તેને કેમ ચાખે! ન જ ચાખે. શા
તાહરી શુદ્ધતા ભાસ આશ્ચર્યથી, ઊપજે રુચિ તેણે તત્ત્વ ઈહે; તત્ત્વરંગી થયો દોષથી ઊભગ્યો, દોષ ત્યાગે ઢલે તત્ત્વ લીહે. અહો ૮
સંક્ષેપાર્થ:- હવે ધર્મના સાધન જણાવે છે કે–શ્રી સુમતિનાથ પ્રભુ પોતે મુક્ત થઈ કૃતકૃત્ય થઈ ગયા. હવે પરજીવને મુક્તિના કરનાર નથી તો તેમને શા માટે સ્તવો છો-નમો છો. તો કે-હે પ્રભુ! તમારી અનંતગુણ પ્રગટાવવારૂપ શુદ્ધતાનો ભાસ એટલે જાણપણું અમને થાય તેમ તેમ આશ્ચર્ય થાય છે કે અહો! પ્રભુનું ચારિત્ર! અહો તેમની અભોગીતા! અહો પરમાનંદ! તેવી આશ્ચર્યકારી આપની દશા જાણીને તે પ્રગટાવવાની રુચિ ઉત્પન્ન થાય અને
