________________
૨૫૧
(૧૯) શ્રી મલ્લિનાથ સ્વામી નિવારીને આત્માની અનંત સુખરૂપ ભોગ ઋદ્ધિના સુભોગી કહેતા સારી રીતે ભોગવનારા થયા છો. ૯l.
એ અઢાર દુષણ વર્જિત તનુ, મુનિજન વૃંદે ગાયા;
અવિરતિ રૂપક દોષ નિરૂપણ, નિર્દૂષણ મન ભાયા. હો મ૦૧૦
સંક્ષેપાર્થ :- આ સ્તવનમાં જે પ્રકારના અઢાર દોષો બતાવ્યા તે અઢારેય દોષોથી વર્જિત એટલે રહિત એવું આપનું તનું કહેતા શરીર છે, કે જે શરીર વર્તમાનમાં દેહધારી પરમાત્મારૂપે કે તીર્થંકરરૂપે કે સાકારપરમાત્મસ્વરૂપે જગતમાં પ્રસિદ્ધ છે. તેથી મુનિજનના વૃંદે એટલે સમૂહે આપની રસ્તવના કરી છે.
આ અઢારે દોષો અવિરતિરૂપ છે એમ આપે નિરૂપણ કર્યું છે. અને એ બધા દોષો આપનામાં નહીં હોવાથી આપ નિર્દૂષણ છો. તેથી આપ મારા મનને ભાવ્યા છો અર્થાત્ ગમી ગયા છો. ૧૦ના
ઇણ વિધ પરખી મન વિશરામી, જિનવગુણ જે ગાવે; દીનબંધુની મહેર નજરથી, આનંદઘન પદ પાવે. હો મ૦૧૧
સંક્ષેપાર્થ :- ઉપરોક્ત રીતે અઢાર દૂષણરહિત દેવને પરખી એટલે તેમની પરીક્ષા કરીને, મનને વિશ્રામ પમાડનારા એવા જિનવરના ગુણને જે ગાવે, તે ભવ્યાત્મા દીનબંધુ એટલે ગરીબના બેલી એવા શ્રી જિનેશ્વર ભગવાનની મહેર નજર કહેતા કૃપાદ્રષ્ટિથી અતિન્દ્રિય આનંદના ઘનસ્વરૂપ એવા મોક્ષપદને પામે છે, I/૧૧ાા
૨પર
ચૈત્યવંદન ચોવીશી ભાગ-૧ તેમના ચરણયુગ કહેતાં બેય ચરણકમળને ધ્યાઈએ અર્થાત્ વારંવાર તેને સંભારીએ. તેમ કરવાથી શું પ્રાપ્તિ થશે? તો કે આત્માના શુદ્ધ સ્વભાવનો પ્રાગુ ભાવ થશે અર્થાતુ પ્રગટશે; કે જે પરમપદ સ્વરૂપે છે. તે પરમપદરૂપ આત્મસિદ્ધિને સાધવા માટે સાધકના ષટક એટલે છ કારણો છે. તે વડે જે ભવ્ય પ્રાણી ગુણ પ્રાપ્તિની સાધના કરશે તે પોતાના શુદ્ધ સ્વરૂપને પામશે; કે જે નિરાબાધ છે અર્થાત્ અવ્યાબાધ સ્વરૂપ છે. [૧]
કર્તા આતમદ્રવ્ય, કારજ નિજ સિદ્ધતા રે, કાળ ઉપાદાન પરિણામ, પ્રયુક્ત તે કરણતા રે; પ્રક આતમ સંપદ્ દાન, તેહ સંપ્રદાનતા રે; તે
દાતા પાત્રને દેય, ત્રિભાવ અભેદતા ૨. ત્રિ-૨ સંક્ષેપાર્થ :- હવે છ કારકનું સ્વરૂપ જણાવે છે :
જે આત્મદ્રવ્ય પોતાની આત્મશુદ્ધતા પ્રગટ કરવારૂપ કાર્યમાં પ્રવર્તે તે કર્તાકારક છે. અને પોતાની જે સર્વગુણ સંપન્ન સિદ્ધદશા પ્રગટાવવી છે તે કાર્યકારક છે. ઉપાદાન એવા આત્માના રત્નત્રય આદિ પરિણામને પામવા માટે અરિહંતનું અવલંબન કે આગમ શ્રવણાદિ નિમિત્ત કારણને પ્રયુક્ત કરવા એટલે યોજવાં તે કરણ નામનું ત્રીજાં કારક છે. અને આતમ સંપદ એટલે આત્મસંપત્તિનું દાન આત્મા પોતે જ પોતાના આત્મગુણોને આપવા કરે તે ચોથું સંપ્રદાન કારક જાણવું. અહિં દાતા, આત્મા પોતે જ છે તથા પાત્ર પણ પોતે અને દેય એટલે દેવાયોગ્ય વસ્તુ પણ પોતાનો આત્મધર્મ જ છે. એમ ત્રિભાવ એટલે ત્રણે ભાવની અત્રે અભેદતા છે અર્થાત્ દાન, દાતા અને ગ્રાહક ત્રણેય અભેદરૂપે છે. રા.
સ્વપર વિવેચન કરણ, તેહ અપાદાનથી રે, તે સકલ પર્યાય આધાર, સંબંધ આસ્થાનથી રે; સં. બાધક કારક ભાવ, અનાદિ નિવારવા રે, અક
સાધકતા અવલંબી, તેહ સમારવા શે. તે૦૩
સંક્ષેપાર્થ:- પોતાનો જે આત્મધર્મ તે સ્વભાવ અને તેથી વિપરીત મોહાદિક કર્મ તે પરભાવ તેનું વિવેચન એટલે વિવેક કરવો અર્થાતુ પરભાવ અને સ્વભાવને ભિન્ન કરવો તે પાંચમું અપાદાનકારક જાણવું. તથા સર્વ પર્યાયનો આધાર આત્મા, તેને આત્મપર્યાયથી સ્વસ્વામિત્વ સંબંધ છે. કારણ તેનું આસ્થાન એટલે આધાર ક્ષેત્ર આત્મા જ છે. એ છછું આધારકારક જાણવું. એ છ કારક
(૧૯) શ્રી મલ્લિનાથ સ્વામી. શ્રી દેવચંદ્રજીત વર્તમાન ચોવીશી સ્તવન
(દેખી કામિની દોય-એ દેશી) મલ્લિનાથ જગનાથ, ચરણયુગ ધ્યાએ રે, ચ૦ શુદ્ધાતમ પ્રાગુભાવ, પરમ પદ પાઈએ રે; ૫૦ સાધક કા૨ક પટ, કરે ગુણ સાધના રે; કે
તેહિજ શુદ્ધ સ્વરૂપ, થાયે નિરાબાધના રે. થા૦૧ સંક્ષેપાર્થ :- શ્રી મલ્લિનાથ પ્રભુ જે ત્રણ જગતના નાથ હોવાથી
