________________
(૨૪) શ્રી મહાવીર સ્વામી
૩૩૫ ઝીલ્યા જે ગંગાજળે, તે છિલ્લર જળ નવિ પેસે રે; જે માલતી ફૂલે મોદીઆ, તે બાવળ જઈ નહિ બેસે રે. ગિ૩ એમ અમે તુમ ગુણ ગોઠણું, રંગે રાચ્યાને વળી માચ્યા રે; તે કેમ પરસુર આદરું, જે પરનારી વશ રાચ્યા રે. ગિ૦૪
અર્થ :- જે ગંગાજળમાં નાહ્યા હોય તે પછી ખાબોચીયાના મલિન જળમાં કેમ પેસે? જે માલતીના ફુલ ઉપર મોહિત થયો હોય તે ભમરો બાવળ ઉપર જઈને કેમ બેસે? ન જ બેસે. એમ તમારા ગુણની વાર્તામાં રસપૂર્વક લીન થયેલા, રાચેલા માચેલા એવા અમે, જેઓ પરનારીને વશ થઈ તેમાં આસક્ત થયા છે એવા અન્ય દેવોને અમે કેમ સ્વીકારીએ?
ભાવાર્થ :- વળી કહે છે કે જે મનુષ્યો ગંગા નદીના ઊંડા અને નિર્મળ જળમાં નાહ્યા હોય તેઓ ખાબોચીયાના છીછરા અને મેલા પાણીમાં સ્નાન કરવા પેસે નહીં અને માલતીના સુગંધી પુષ્પ ઉપર મોહિત થયેલો ભમરો બાવળના સુગંધરહિત પુષ્પ ઉપર જઈ બેસે નહીં.
તેમ હે પ્રભુ! અમે તમારા ગુણની કથામાં આનંદપૂર્વક એકચિત્તવાળા થયા છીએ અને તેમાંજ અહોનિશ મશગુલ બન્યા છીએ તો હવે આપ જ કહો કે અમે હરિહરાદિ (બ્રહ્મા, વિષ્ણુ, મહેશ આદિ) અન્ય દેવો કે જેઓ પરનારીમાં આસક્ત બન્યા છે તેવા દેવોને કેમ ગ્રહણ કરીએ ? કેમ માન આપીએ ? કદી પણ ગ્રહણ ન કરીએ. કદી પણ માન ન આપીએ. આ સ્થિતિ સમ્યકત્વ ઉપરના દ્રઢ રંગ-રાગને સૂચવે છે. સર્વગુણી તો વીતરાગ છે; તેમના ગુણોમાં જેનું ચિત્ત ચોંટી જાય તે પછી ગુણહીન અને દુર્ગુણી એવા અન્ય દેવને દેવ તરીકે કેમ સ્વીકારે ? કુદેવમાં દેવબુદ્ધિ કેમ ધરે ? ન જ ધરે ! એ લેશ પણ ખોટું કે અતિશયોક્તિ ભરેલું કથન નથી પણ વિવાદ વગરનું સત્ય છે. ૩-૪
તું ગતિ તું મતિ આશરો, તું આલંબન મુજ પ્યારો રે; વાચક યશ કહે માહરે, તું જીવ-જીવન આધારો રે. ગિ૨પ
અર્થ :- હે ભગવંત! તું જ મારી ગતિનો આધાર છો અને તું જ મારી મતિ એટલે સમ્યકત્વબુદ્ધિનો આધાર છો તથા તુંજ મને પરમ અવલંબનરૂપ છો તેમજ તારા પ્રત્યે જ મને અત્યંત પ્રેમ આવે છે. વાચક શ્રી યશોવિજયજી મહારાજ કહે છે કે મારા જીવન જીવવાના આધારરૂપ પણ તું જ છો.
૩૩૬
ચૈત્યવંદન ચોવીશી ભાગ-૧ ભાવાર્થ:- પ્રભુ ઉપર ગાઢ પ્રીતિ એ સમ્યકત્વનું ખાસ લક્ષણ છે. તે પ્રકટ થયું હોય ત્યારે આ છેલ્લી ગાથામાં જણાવ્યા પ્રમાણેના ઉદ્ગારો જીવને સ્વાભાવિક રીતે ઉદ્ભવે છે. વાચક શ્રી યશોવિજયજી કહે છે કે હે પ્રભુ! મને તમારા ઉત્તમ ગુણોમાં એટલો બધો રાગ ઉત્પન્ન થયો છે કે તમારી પાસે વારંવાર આવવાનું સ્વાભાવિક રીતે વલણ થાય છે. અન્ય સ્થળે કે અન્ય દેવની પાસે જવાનું મન જ થતું નથી. મારી બુદ્ધિ અન્ય વિચારને છોડી દઈ તમારામાં જ, તમારા સ્વરૂપની વિચારણામાં જ લીન થયેલી છે. કોઈપણ પ્રકારની માનસિક ચંચળતાના વખતે મને તમારો જ આશ્રય છે. તમારા આશ્રયે આવું છું ત્યારે મારા મનના તમામ ઉભરાઓ શમી જાય છે અને તેને સ્થાને અનહદ શાંતિ પ્રગટે છે. તે વખતે જાણે આપના તરફથી મને કોઈ ગુપ્ત દિલાસો મળતો હોય એવો અનુભવ થાય છે. વળી મુક્તિસ્થાન મેળવતાં સુધી તમે મને પરમ આલંબન-નિમિત્તરૂપ છો. એ નિમિત્ત વડે હું અનુપમ મોક્ષસુખ મેળવી શકીશ એવી મને પૂર્ણ પ્રતીતિ છે. તેમજ જગતમાં કોઈપણ સર્વોત્કૃષ્ટ ઇષ્ટ હોય તો એક વીતરાગ દેવ તમે જ છો. વિષય, કષાય, વિકથા, સ્નેહ અને નિદ્રારૂપ પાંચ પ્રમાદે કરી અહોનિશ આશ્રવમાં પડેલા એવા મને, ક્ષણે ક્ષણે કર્મબંધનોથી જે ભયંકર ભાવમરણ થાય છે તેમાંથી બચવા માટે, તમારો જ મને પૂર્ણ આધાર છે. જો તમારો આધાર ન હોય તો, દીર્ઘકાળ પર્યત પુનઃ પુનઃ જન્મમરણ વડે થતાં ભવભ્રમણથી મારી શી વલે થાય ? તે હું કલ્પી શકતો નથી. આ ગાથામાં પ્રભુને માટે એક વચન વાપરેલું છે તે પ્રભુ પ્રત્યેની પરમભક્તિના કારણે છે..
આ સ્તવનમાં ઉપાધ્યાય શ્રી યશોવિજયજીએ પોતાની શુદ્ધ સમ્યક્ ત્વદશા બતાવી છે. તેવા ઉજ્જવળ આત્માઓ પ્રભુ પ્રત્યે આ ગાથામાં બતાવ્યા પ્રમાણેનો ભાવ ધરાવી શકે. ઉત્તમ જીવોએ આ ગાથાનું વારંવાર મનને કરી તેમાં બતાવેલો જિનરાજ પ્રત્યેનો ભક્તિભાવ હૃદયમાં પ્રગટ થાય તેવો પ્રયત્ન કરવા યોગ્ય છે. નિરંતર તેવા પ્રકારના ચિંતનથી એ ભાવ પ્રગટ થઈ શકે એમ છે. પરિત્તસંસારી જીવ સિવાય અન્ય બહુલ સંસારી જીવોના હૃદયમાં આવો અપૂર્વ ભક્તિભાવ પ્રગટ થઈ શકે નહીં. ખરી આવશ્યકતા તો પરમાત્માના ગુણો ઉપર પ્રીતિ ઉત્પન્ન કરવાની છે. એવી પ્રીતિ જે જીવને ઉત્પન્ન થાય તેને કેવળજ્ઞાનનું બીજ એવું સમ્યક્રર્શન પ્રાપ્ત થવા યોગ્ય છે. એ વિષયમાં શ્રીમદ્જી જણાવે છે કે :
