________________
૩૩૩
(૨૪) શ્રી મહાવીર સ્વામી
“પરપ્રેમ પ્રવાહ બઢે પ્રભુસેં, સબ આગમભેદ સુઉર બસેં; વહ કેવળકો બીજ ગ્યાની કહે, નિજકો અનુભૌ બતલાઈદિયે.”
(૨૪) શ્રી મહાવીર સ્વામી શ્રી મોહનવિજયજીત વર્તમાન ચોવીશી નવના
(પછે ડાની દેશી) દુર્લભ ભવ લહી દોહિલો રે, કહો તરીએ કવણ ઉપાય રે;
પ્રભુજીને વનવું રે; સમકિત સાચા સાચવું રે, વાલા તે કરણી કિમ થાય રે. પ્ર-૧
અર્થ:- હે પ્રભુ! દુર્લભ મનુષ્ય ભવ પામ્યા છીએ તો કયા ઉપાયથી અમે સંસાર સમુદ્રને તરીએ. અને સમકિતને કેમ સાચવીએ. તે માટેની અમારે શી કરણી કરવી જોઈએ. તે જાણવા અર્થે પ્રભુજીને વિનંતિ કરું છું.
ભાવાર્થ :- આ ગાથામાં પ્રશ્ન કરાય છે કે હે પ્રભુ! અત્યંત દુર્લભ એવા મનુષ્યભવને પામી કયા ઉપાયે અમે આ સંસારરૂપી સમુદ્રને તરી શકીએ અને સાચા એવા સમકિતને કેવી રીતે સાચવીએ. અને તેની કરણી કેવા પ્રકારે થાય, તેનું સ્વરૂપ અમને બતાવો, એવી આપ પ્રભુને અમારી વિનંતિ છે. તેનો જવાબ હવે પછીની ગાથામાં આપવામાં આવ્યો છે. ||૧||
અશુભ મોહ જો મેટીએ રે, કાંઈ શુભ પ્રભુને જાય રે; પ્રક નીરાગે પ્રભુ ધ્યાએ રે, કાંઈ તો પિણ રાગ કહાય રે....૨
અર્થ:- જવાબમાં પ્રભુ કહે–જો અશુભ મોહનો ત્યાગ થાય તો કાંઈ શુભ રાગ પ્રભુ પ્રત્યે થાય. નીરાગે એટલે સંસારનો રાગ છોડી પ્રભુનું ધ્યાવને કરીશું ત્યારે પણ તે રાગ જ કહેવાશે. પણ તે શુભ રાગ હોવાથી અશુભ રાગનો નાશ કરનાર થશે, અને શુદ્ધ ભાવની પ્રાપ્તિનું કારણ બનશે. માટે પ્રથમ પ્રભુ પ્રત્યે રાગ એટલે પ્રેમ ભક્તિ કર્તવ્ય છે.
ભાવાર્થ :- અશુભ મોહને તજી દઈ મોહ રહિત પ્રભુનું અવલંબન લઈ તેમનો સહવાસ કરીએ તો તેમાં પણ શુભ રાગ તો રહે જ છે. રાગ જતો નથી. પણ અશુભને દૂર કરવા માટે પ્રથમ શુભ રાગની જરૂર છે. તે વિના શુદ્ધ ભાવ પ્રાપ્ત થતો નથી. રા.
૩૩૮
ચૈત્યવંદન ચોવીશી ભાગ-૧ નામ ધ્યાતાં જો ધ્યાઈએ રે, કાંઈ પ્રેમ વિના નવિ તાન રે; પ્રવ મોહ વિકાર જિહાં તિહાં રે, કાંઈ કિમ તરીએ ગુણધામ રે. પ્ર૩
અર્થ :- પ્રભુના નામનું ધ્યાન કરીએ તો પણ પ્રેમ વિના તે ભક્તિમાં તાન આવતી નથી. મોહના વિકારો જગતમાં જ્યાં ત્યાં પથરાયેલા છે માટે છે ગુણના ધામરૂપ પ્રભુ! અમે કેવી રીતે આ સંસારસમુદ્રને તરી શકીએ. તેનો ઉપાય મેળવવા આપને વિનવીએ છીએ.
ભાવાર્થ :- રાગદ્વેષ દૂર કરવામાં પણ પ્રભુ પ્રત્યેનો પ્રશસ્ત પ્રેમ જોઈએ. પ્રશસ્ત પ્રેમ અપ્રશસ્ત પ્રેમને હઠાવે છે. પછી શુદ્ધ ભાવની પ્રાપ્તિ થઈ સંપૂર્ણ નિરાગી અવસ્થા પ્રાપ્ત થાય છે. અત્યાર સુધી તેવી અવસ્થા પ્રાપ્ત થઈ નથી. પ્રશસ્ત પ્રેમ વિના ભક્તિમાં તલ્લીનતા આવતી નથી. આવો કારણ કાર્ય સંબંધ વિચારવા યોગ્ય છે. આટલી અવસ્થા પ્રાપ્ત થયે છતે પણ મોહના વિકારો દરેક સ્થળે મુંઝવ્યા કરે છે, તો હે ગુણના ધામરૂપ પ્રભુ મહાવીર દેવ! આપને પૂછીએ છીએ કે આ સંસાર સમુદ્રથી અમારે કેવી રીતે પાર ઊતરવું.
મોહ બંધ જ બાંધીઓ રે, કાંઈ બંધ જહાં નહિ સોય રે, કર્મ બંધ ન કીજીએ રે, કાંઈ કર્મબંધન ગયે જોય રે. પ્ર૦૪
અર્થ:- પ્રભુ જવાબમાં કહે છે કે અનાદિકાળથી જીવ મોહના બંધનથી બંધાયેલો છે. પણ જ્યાં કર્મબંધ નથી તે મુક્ત અવસ્થા છે. હવે તે મુક્ત અવસ્થારૂપ મોક્ષ મેળવવો હોય તો નવીન કર્મબંધ કરવા નહીં. અને જુના બંધાયેલા કમોં પણ કેવી રીતે જાય, નાશ પામે તેનો ઉપાય શોધવો જોઈએ.
ભાવાર્થ :- ઉપરની ગાથામાં પ્રશ્નના જવાબરૂપે જાણે પ્રભુ આપણને કહી રહ્યા છે કે હે ભક્તજન! તું મોહથી બંધાયેલો છું. જ્યાં નવીન કર્મનો બંધ ન હોય, ત્યાં શિવસુખરૂપ યેય પ્રાપ્ત કરી શકાય. માટે નવીન કર્મબંધ કરવો નહીં. કર્મબંધના હેતુઓ પાંચ છે. તે મિથ્યાત્વ, અવિરતિ, પ્રમાદ, કષાય અને યોગ છે. તે મિથ્યાત્વ, કષાય આદિને નિવારવા માટે પ્રયત્ન કરવો જોઈએ. જેથી મોહના વિકારો નાશ પામી આત્મસિદ્ધિની પ્રાપ્તિ થાય. IIકા.
તેહમાં શો પાડ ચડાવીએ રે, કાંઈ તુમે શ્રી મહારાજ રે; પ્રક વિણ કરણી જો તારશો રે, કાંઈ સાચા શ્રી જિનરાજ રે. પ્ર૫
અર્થ - હે પ્રભુ! અમે અમારા કમોને, પુરુષાર્થ વડે દૂર કરીએ, તેમાં આપનો શો ઉપકાર ? પણ કાંઈ કરણી વગર અમને જો તારશો તો આપ સાચા
