________________
૨૯૮
ચૈત્યવંદન ચોવીશી ભાગ-૧ અલખ છે. તથા ભગવાનનું ઇન્દ્રિયગોચર સ્વરૂપ નથી તેથી અગોચર છે. અને પરમાત્મસ્વરૂપને પામેલા હોવાથી પરમેશ્વર છે. એવા દેવોમાં ચંદ્રમા સમાન જિનેશ્વરની સેવના એટલે આજ્ઞાને ઉઠાવતાં સાધકની જગીશ કહેતાં સિદ્ધતારૂપ સંપત્તિ વૃદ્ધિને પામે છે. શા.
(૨૨) શ્રી નેમિનાથ સ્વામી
૨૯૭ કરીને આત્મસ્વભાવને અવરોધ કર્યો છે. માટે તે સર્વ પરભાવને હવે અવશ્ય તજી દેવા જોઈએ. સા.
રાગી સંગે રે રાગ દશા વધે, થાયે તિણે સંસારીજી; નીરાગીથી રે રાગનું જોડવું, લહીએ ભવનો પાયોજી. ને૦૪
સંક્ષેપાર્થ :- સંસારમાં રહેલા અજ્ઞાની જીવો રાગદ્વેષથી યુક્ત છે. એવા જીવોના સંગથી રાગદશાની જ વૃદ્ધિ થાય છે. અને તેનું ફળ પણ સંસારવૃદ્ધિ આવે છે. જ્યારે નિરાગી એવા વીતરાગ પરમાત્મા સાથે રાગનું જોડાણ કરવું અર્થાત્ પ્રેમભક્તિ વધારવી તે સંસાર સમુદ્રથી પાર ઊતારનાર સાચો માર્ગ છે, કેમકે પ્રભુ સામો રાગ કરતા નથી, તેથી અનુક્રમે આપણો પણ રાગ નાશ પામે છે. જો
અપ્રશસ્તતા રે ટાળી પ્રશસ્તિતા, કરતાં આસ્રવ નાચેજી; સંવર વાધેરે સાધે નિર્જરા, આતમભાવ પ્રકાશજી. ને૦૫
સંક્ષેપાર્થ – સંસારી જીવો પ્રત્યેનો અપ્રશસ્ત એટલે અશુભરાગ ટાળીને પ્રભુ વીતરાગ પ્રત્યે પ્રશસ્ત એટલે શુભ રાગ કરવાથી અનુક્રમે આસ્રવ નાશ પામે છે, તથા નવીન કર્મબંધ અટકવારૂપ સંવર પરિણતિ વધે છે અને પૂર્વકૃત કર્મની નિર્જરાને સાધે છે. આમ સંવર નિર્જરા પ્રગટ થવાથી આત્માનો શુદ્ધ સ્વભાવરૂપ નિજધર્મ પ્રકાશ પામે છે. આપણા
નેમિ પ્રભુ ધ્યાને રે એકત્વતા, નિજ તત્ત્વ એકતાનોજી; શુક્લ ધ્યાને રે સાધી સુસિદ્ધતા, લહિએ મુક્તિ નિદાનોજી. ને ૬
સંક્ષેપાર્થ:- મહાસતી રાજિમતીએ પ્રભુના ગુણોનો વિચાર કરી શ્રી નેમિનાથ પ્રભુનું અવલંબન લઈ, તે પ્રભુના ધ્યાનમાં એકત્વતાને સાધી, સ્વરૂપમાં રમણતા કરીને શુક્લધ્યાન વડે સંપૂર્ણ સ્વસિદ્ધતાને સાધી લીધી. આ પ્રમાણે મુક્તિના નિદાન એટલે કારણકે આપણે પણ પુરુષાર્થ કરીને પામીએ એવી પ્રભુ પ્રત્યે પ્રાર્થના. કા.
અગમ અરૂપી રે અલખ અગોચરુ, પરમાતમ પરમીશોજી; દેવચંદ્ર જિનવરની સેવના, કરતાં વાપે જગીશોજી. ને૭
સંક્ષેપાર્થ:- શ્રી નેમિનાથ પ્રભુ કેવા છે? તો કે અગમ એટલે માર્ગના અજાણને ગમ ન પડે એવા છે. અરૂપી કેતાં પ્રભુ રૂપ, રસ, ગંધ, વર્ણ સંસ્થાનથી રહિત છે. પુદ્ગલાભિલાષી કે એકાન્તવાદીઓના લક્ષમાં આવે એવા નથી, માટે
(૨૨) શ્રી નેમિનાથ સ્વામી શ્રી યશોવિજયજીત વર્તમાન ચોવીશી નવના
તોરણથી રથ ફેરી ગયા રે હાં, પશુઆં શિર દેઈ દોષ મેરે વાલમા; નવ ભવ નેહ નિવારિયો રે હાં,
શ્યો જોઈ આવ્યા જોષ મેરે વાલમા. તો ૧ અર્થ :- શ્રી નેમિનાથ પ્રભુને સંબોધીને રાજીમતિ જણાવે છે કે હે પ્રાણનાથ! તમે તોરણ સુધી આવીને પશુઓની ઉપર દોષ દઈ એટલે પશુઓને નિમિત્ત બનાવીને પાછા ચાલ્યા ગયા. આપણી પૂર્વની નવ ભવ સુધીની પ્રીતને તોડી નાખી. મારામાં એવું આપે શું જોયું કે જેથી તમે જોશમાં આવીને તુરંત પાછા ફરી ગયા.
ભાવાર્થ :- રાજીમતિનો વિલાપ આ સ્તવનમાં ચિત્ર્યો છે. રાજીમતિ નેમિનાથ પ્રભુને ઉદ્દેશીને કહે છે કે “હે પ્રાણનાથ ! બીજી જાતિના ગૌરવ માટે એકઠાં કરેલા પશુ પક્ષીઓની ફરિયાદ સાંભળીને આપ તોરણ સુધી આવીને પાછા રથ ફેરવી ચાલ્યા ગયા. તે વખતે વડીલજનોએ અનેક રીતે વિનવ્યા છતાં એઓની વિનતિ ઉપર આપે લક્ષ્ય આપ્યું નહીં અને મારી સાથેના નવ ભવના સ્નેહનો અંત આણ્યો. તો એવો કેવી જાતનો જોષ જોઈને આવ્યા હતા? લગ્નને યોગ્ય મુહૂર્ત બરાબર જોયું નહોતું કે શું? નહિતર આમ કેમ બને ?” II૧૫
ચંદ્ર કલંકી જેહથી રે હાં, રામ ને સીતા વિયોગ; મે. તેહ કુરંગને વયણડે રે હાં, પતિ આવે કુણ લોગ. મે તો ૨
અર્થ:- ચંદ્રમાં હરણનું ચિહ્ન દેખાય છે, તેથી તે કલંકી થયો. રામને પણ હરણના કારણે જ સીતાનો વિયોગ થયો. તે જ કુરંગને વયણડે એટલે તેજ હરણના વચનથી મને પણ તમારો વિયોગ થયો. આ વાત ઉપર લોકોને કેમ
