________________
(૨૪) શ્રી મહાવીર સ્વામી
૩ર૧ વીરજીને ચરણે લાગું, વીરપણું તે માંગુ રે; મિથ્યા મોહતિમિર ભય ભાગ્યે, જીત નગારું વાગ્યું રે. વી૧
સંક્ષેપાર્થ:- જેણે પોતાનું અનંત આત્મવીર્ય પ્રગટ કર્યું છે એવા શ્રી વીર પરમાત્માના ચરણકમળમાં હું નમસ્કાર કરું છું. તથા આવું વીરપણું હું પણ પામું એવી આપ પ્રભુ પ્રત્યે યાચના કરું છું.
જે વીરત્વવડે, મિથ્યા મોહાદિરૂપ તિમિર એટલે અંધકારથી ઉત્પન્ન થતો એવો જન્મમરણાદિનો ભય સર્વથા ભાગી ગયો અને વિષયકષાય ઉપર જીત મેળવવાથી વિજયનો ડંકો વાગ્યો; એવા આત્મવીર્યને હું પણ પ્રભુને નમસ્કાર કરીને માંગું છું કે જેથી મારો પણ મિથ્યાત્વરૂપ દર્શનમોહ અને ક્રોધાદિ કષાયરૂપ ચારિત્રમોહ નષ્ટ થઈ કેવળજ્ઞાનની મને પ્રાપ્તિ થાય. /૧૫
છઉમથ્ય વીર્ય વેશ્યા સંગે, અભિસંધિજ મતિ અંગે રે; સૂક્ષ્મ સ્થૂલ ક્રિયાને રંગે, યોગી થયો ઉમંગે રે. વીર
સંક્ષેપાર્થ :- છમિથ્થ કહેતા છદ્મસ્થ. છદ્મસ્થ એટલે જેમને હજુ કેવળજ્ઞાન પ્રગટ્યું નથી તે પહેલાની દશાવાળા યોગી. તે દશામાં ક્ષાયોપથમિક વીર્યવાળી વેશ્યા એટલે આત્મપરિણામનો સંગ હોવાથી, અભિસંધિજ મતિ એટલે બુદ્ધિપૂર્વક વિચાર કરીને ઉપયોગસહિત યોગક્રિયાઓ કરવામાં તે છબસ્થનું વીર્ય પ્રવર્તે છે.
વળી મનથી સૂક્ષ્મક્રિયા અને કાયાથી સ્થૂલ ક્રિયાઓને રંગે એટલે ભાવથી કરતાં, સમ્યક્દર્શનશાનચારિત્રરૂપ પરમયોગને સાધવા માટે ઉમંગથી એટલે ઉલ્લાસથી જે યોગી થયા છે, જેથી શીધ્ર કેવળજ્ઞાનની પ્રાપ્તિ થાય. રા.
અસંખ્ય પ્રદેશે વીર્ય અસંખે, યોગ અસંખિત કંખે રે; પુદ્ગલ ગણ તેણે લે સુવિશેષે, યથાશક્તિ મતિ લેખે રે. વી૩
સંક્ષેપાર્થ :- આત્માના અસંખ્યાત પ્રદેશો છે. તે એક એક પ્રદેશમાં અસંખ્ય વીર્યશક્તિ છે. પણ જેના મન વચન કાયાના યોગ અસંખિત કંખે એટલે અસંખ્યાતા કાંક્ષા એટલે ઇચ્છાઓવાળા છે, તે જીવ કર્મ પુદ્ગલોના ગણ એટલે સમૂહને અર્થાત્ કાર્મણવર્ગણાઓને સુવિશેષે કહેતા વિશેષપણે ગ્રહણ કરે છે. તે કાર્મણવર્ગણાઓ, યથાશક્તિ મતિ લેખે એટલે બુદ્ધિના તારતમ્ય પ્રમાણે ગ્રહણ થાય છે, અને નવા નવા કર્મબંધ કરાવે છે.
તે વીર્યશક્તિને સદ્ગુરુ આજ્ઞાએ સવળી કરીને આત્માર્થમાં વાપરે તો
૩રર
ચૈત્યવંદન ચોવીશી ભાગ-૧ પ્રતિ સમયે કર્મોની નિર્જરા કરતો તે જીવ થઈ જાય અને કાળાંતરે મુક્તિને પણ મેળવી લે છે. સા.
ઉત્કૃષ્ટ વીર્યનિવેસે, યોગ ક્રિયા નવિ પેસે રે;
યોગ તણી ધ્રુવતાને લેશે, આતમશક્તિન ખેસે રે. વી૦૪
સંક્ષેપાર્થ :- જ્યારે આત્મા પોતાના ઉત્કૃષ્ટ ક્ષાયિક વીર્યમાં નિવાસ કરે છે ત્યારે મન વચન કાયાના યોગની ક્રિયાઓ કર્મબંધનરૂપે આત્મામાં પ્રવેશ કરી શકતી નથી.
જેમ જેમ આત્મા ઉચ્ચ ગુણસ્થાનોની ભૂમિકાઓ ઉપર ચઢતો જાય છે તેમ તેમ મનવચનકાયાના યોગ પણ ધ્રુવતાને એટલે સ્થિરતાને પામતા જાય છે. ત્યારે તેની આત્મશક્તિને કોઈ ન બેસે રે કહેતા કોઈ ખેંચી શકતું નથી, અર્થાત્ તેની સ્થિરતાને કોઈ ભંગ કરી શકતું નથી. જેથી અંતે ચૌદમા ગુણસ્થાને મેપર્વત જેવી અડોલ સ્થિરતાને પ્રાપ્ત કરી તે આત્મા મુક્તિને પામે છે. //૪||
કામ વીર્ય વશે જેમ ભોગી, તેમ આતમ થયો ભોગી રે; શૂરપણે આતમ ઉપયોગી, થાય તેહણે અયોગી રે. વી૫
સંક્ષેપાર્થ :- જેમ કામ વીર્યને વશ થયેલો ભોગી સ્ત્રીમાં આસક્ત અથવા તન્મય થાય છે, તેમ સ્વઆત્મગુણોનો ભોગી એવો અંતર્યાત્મા પોતાના શુદ્ધ આત્મસ્વરૂપમાં તન્મય થાય છે.
જ્યારે તે આત્મા શુરવીરપણે કહેતા અત્યંત સ્થિરતાપૂર્વક શ્રેણી માંડે છે ત્યારે તે ક્રમપૂર્વક પોતાના મૂળ શુદ્ધ આત્મપદને પામી અયોગી થાય છે; અર્થાત્ મનવચનકાયાના યોગને ત્યાગી શાશ્વત એવી સિદ્ધદશાને પામી અનંત સુખમાં વિરાજમાન થાય છે. //પા.
વીરપણું તે આતમ ઠાણે, જાણ્યું તુમચી વાણે રે;
ધ્યાન વિજ્ઞાણે શક્તિ પ્રમાણે, નિજ ધ્રુવપદ પઢિચાણે રે.વી.૬
સંક્ષેપાર્થ:-વીરપણું એટલે આત્માનું મહાવીરત્વ અથવા મહાવીરપણું તે પોતાના આત્મામાં જ રહેલું છે. એમ તુમચી વાણે કહેતા તમારી કેવળજ્ઞાનયુક્ત વાણી દ્વારા જાણ્યું.
તે આત્માનું મહાવીરપણું, ગુરુ આજ્ઞાએ આત્મવિચારરૂપ ધ્યાન કરતા અને ગુરુગમ દ્વારા આત્મા સંબંધી વિનાણ એટલે વિશેષજ્ઞાન મેળવતા અને શક્તિપ્રમાણે ગુરુ આજ્ઞામાં વર્તતાં, નિજ ધ્રુવપદ એટલે પોતાનું શાશ્વત એવું
