________________
૩૧૭
૩૧૮
ચૈત્યવંદન ચોવીશી ભાગ-૧ મનોવાંછિત પદાર્થોને પૂરનાર હોવાથી શોભે છે, જેમ સમુદ્રોમાં સ્વયંભૂરમણ સમુદ્ર, સૌથી મોટો હોવાથી શોભે છે. અને સર્વ ધ્યાનોમાં શુક્લધ્યાન મોક્ષપદ પ્રાપ્ત કરાવનાર હોવાથી અતિ નિર્મળપણે શોભે છે; તેમ સમસ્ત મુનિઓમાં શ્રી પાર્શ્વનાથ પ્રભુ ઉત્કૃષ્ટ પદને ધરાવે છે. એમ શ્રી નયવિજયજી પંડિતના ચરણકમળના સેવક શ્રી યશોવિજયજી મહારાજ કહે છે. સા.
(૨૩) શ્રી પાર્શ્વનાથ સ્વામી રાજાઓમાં ભરતેશ્વર, હાથીઓમાં ઐરાવત હાથી, ખગ એટલે પક્ષીઓમાં ગરુડ, તેજવાળા પદાર્થોમાં ભાણ એટલે સૂર્ય અને કથાઓમાં વખાણવા લાયક રાગ દ્વેષ જેના જિતાઈ ગયા છે એવા જિનેશ્વર ઉપદિર કથાઓ શ્રેષ્ઠ છે; તેમ ભગવાન જગતના સર્વ પદાર્થોમાં શ્રેષ્ઠ છે.
ભાવાર્થ:- તે જ પ્રમાણે જેમ નદીઓમાં ગંગાનદી જે અન્ય મતમાં પતિતપાવની અને અધમોદ્વારિણી નામે ઓળખાય છે તે શોભે છે, જેમ સ્વસ્વરૂપવાન પુરુષોમાં અનંગ એટલે કામદેવ, જે લૌકિક મતમાં અદ્વિતીય રૂપવાન અને રતિ અને પ્રીતિ નામની બે અતિ સુરૂપા સ્ત્રીઓવાળો કહેવાય છે તે શોભે છે. જેમ પુષ્પોમાં અરવિંદ એટલે કમળનું પુષ્પ શોભે છે; જેમ રાજાઓમાં ભરત ચક્રવર્તી, છ ખંડ પૃથ્વીના જીતનાર તથા આદિનાથના પુત્ર અને ભાવચારિત્રે મોક્ષ લેનારા હોવાથી શોભે છે, જેમ હસ્તીઓમાં ઐરાવત-ઇંદ્રનો ઉજ્જવળ હાથી શોભે છે, જેમ પક્ષીઓમાં ગરૂડ તે પક્ષીઓનો રાજા હોવાથી શોભે છે, જેમ તેજસ્વી-પ્રકાશવાળી વસ્તુઓમાં ભાણ એટલે સૂર્ય શોભે છે અને જેમ વ્યાખ્યાનો અને કથાઓમાં તીર્થકર કથિત વ્યાખ્યાનો અને કથાઓ શોભે છે, બીજાં વ્યાખ્યાનો અને કથાઓ જ્યારે રાગ તથા શ્રેષની વર્ધક હોય છે ત્યારે જિનકથા રાગ અને દ્વેષની ઉચ્છેદક હોય છે તેથી શોભે છે, તેમ મુનિઓમાં શ્રી પાર્શ્વનાથ પ્રભુ અગ્રપદે શોભે છે. //રા.
મંત્રમાંહિ નવકાર, રત્નમાંહિ સુરમણિ રે, કે રત્ન સાગરમાંહિ સ્વયંભૂ,-૨મણ શિરોમણિ રે; કે રમત શુક્લધ્યાન જિમ ધ્યાનમાં, અતિ નિર્મલપણે રે, કે અવ
શ્રી નયવિજય વિબુધ પય, સેવક બમ ભણે રે, કે સે૩
અર્થ:- ઉપરોક્ત ગાથાઓમાં કહ્યા મુજબ મંત્રમાં નવકાર મંત્ર શોભે છે. સર્વ રત્નોમાં સુરમણિ એટલે દેવતાઈ મણિની જેમ રત્નચિંતામણિ શોભે છે. સાગરમાં સ્વયંભૂરમણ શિરોમણિ છે, સર્વ ધ્યાનમાં શુક્લધ્યાન અત્યંત નિર્મળ હોવાથી સર્વશ્રેષ્ઠ છે. તેમ ત્રણેય લોકમાં પૂજનીય એવા ભગવાન પાર્શ્વનાથ સમવસરણમાં સર્વશ્રેષ્ઠ શોભાને પામી રહ્યા છે. એમ શ્રી નયવિજયજી વિબુધ એટલે પંડિતના પાદસેવક શ્રી યશોવિજયજી મહારાજ ભક્તિથી એમ ભણે છે.
ભાવાર્થ :- ઉપર મુજબ મંત્રોમાં પંચ નમસ્કાર મંત્ર તે ચૌદ પૂર્વનો સાર અને અનાદિ હોવાથી શોભે છે, જેમ રત્નસમૂહમાં ચિંતામણિ રત્ન,
(૨૩) શ્રી પાર્શ્વનાથ સ્વામી શ્રી મોહનવિજયજીકૃત વર્તમાન ચોવીશી સ્તવન
(કાનુડો વેણ વજાવે રે, કાળી નદીને કાંઠે—એ દેશી) વામાનંદન હો પ્રાણ થકી છો પ્યારા,
નાંદી કીજે હો નયણથકી ક્ષણ ન્યારા. પુરિસાદાણી શામળ વરણો, શુદ્ધ સમકિતને ભાસે; શુદ્ધ પુંજ જિણે કીધો તેહને, ઉજજવળ વરણ પ્રકાશે. વા૦૧
ભાવાર્થ:- હે રામાનંદન ! એટલે વામા માતાના પુત્ર પ્રભુ પાર્શ્વનાથ ! તમે મારા પ્રાણ થકી પણ વિશેષ પ્યારા છો. આપની વીતરાગ મુદ્રા મારા નજર આગળથી ક્ષણમાત્ર પણ દૂર થશો નહીં એવી મારી ભાવના છે. આપ પુરુષોમાં પ્રધાન હોવાથી કલ્પસૂત્રાદિ ગ્રંથમાં ‘પુરિસાદાણી’ વિશેષણથી વિખ્યાત છો. આપ શામળા એટલે શ્યામ વર્ણના છો, છતાં શુદ્ધ સમકિતના ભાસનથી, શુદ્ધ ભાવનો પુંજ એટલે ઢગલો આપે કરેલો હોવાથી અંતરથી તો ઉજ્જવળ વર્ણમાલા જ છો. તથા જગતને જ્ઞાનનો પ્રકાશ આપનાર છો. આપે મિથ્યાત્વ મોહનીય કર્મના દલીયાને સંપૂર્ણ ક્ષય કરી શુદ્ધ સમકિત પામી આત્માની ઉજ્જવલતા પ્રાપ્ત કરી છે. માટે આપ ગુણોથી કરીને સદા ઉજ્જવલ જ છો. /૧૫
તુમ ચરણે વિષધર પિણ નિરવિષ, દંસણે થાયે બીડોજા; જોતાં અમ શુદ્ધ સ્વભાવ કાં ન હવે, એહ અમે ગ્રહ્યા છોજા.વા૨
ભાવાર્થ:- હે પ્રભુ! તમારા ચરણે વિષધર એવો સર્પ પણ ક્રોધરૂપ ઝેર વિનાનો થઈ ગયો. વળી આપના ભાવથી દંસણ એટલે દર્શન કરવા માત્રથી તે સર્પનો જીવ બીડોજા એટલે ઇન્દ્ર-ધરણેન્દ્ર બની ગયો.
આપ છદ્મસ્થ અવસ્થામાં હતા ત્યારે કમઠ તાપસે અજ્ઞાન કષ્ટવાળું તપ
