________________
(૨૨) શ્રી નેમિનાથ સ્વામી
૨૯૩ સંક્ષેપાર્થ:- રાજિમતી કહે છે કે હે નેમિશ્વર! આપે જે ઉપરોક્ત કાર્ય કર્યું તેમાં મારી કંઈ ઈજ્જતની હાનિ નથી પણ હે રાજકુમાર ! જરા એનો વિચાર કરો કે જ્યારે આપ રાજસભામાં બેસશો ત્યારે આવા કૃત્યથી કિસડી એટલે કોની લાજ વધશે? અર્થાત્ આપની શોભા કેમ રહેશે? Iકા.
પ્રેમ કરે જગ જન સહુ રે, નિર્વાહે તે ઓર;મ
પ્રીત કરીને છોડી દે રે, તેહશું ન ચાલે જોર.મ૦૭
સંક્ષેપાર્થ:- જગતમાં સર્વ પ્રાણીઓ પ્રેમ કરી જાણે છે પણ તેનો નિર્વાહ કરે તે જ સાચા જાણવા. જે માણસ પ્રેમ કરીને છોડી દે, તો તેની સાથે મારું શું જોર ચાલી શકે? અર્થાત્ જબરજસ્તીથી કંઈ પ્રેમ કરાવી શકાય નહીં. //શા
જો મનમાં એવું હતું રે, નિસપત કરત ન જાણ; મ૦ નિસપત કરીને છાંડતા રે, માણસ હુવે નુકસાન. મ૦૮
સંક્ષેપાર્થ - હે સ્વામી! જો આપના મનમાં લગ્ન કર્યા વિના જ પાછું જવાનું હતું તો નિસપત એટલે સગાઈ સંબંધ જ કરવો જોઈતો નહોતો.
સગાઈ સંબંધ કરીને તેને પાછો છોડી દેવાથી મનુષ્ય અથવા સ્ત્રીને કેટલું નુકસાન થાય તે વિચારો. દા.
દેતાં દાન સંવત્સરી રે, સહુ લ વાંછિત પોષ; મ.
સેવક વાંછિત નવિ લહે રે, તે સેવકનો દોષ. મ૦૯
સંક્ષેપાર્થ :- હે પ્રભુ! આપ હવે અહીંથી જઈને સંવત્સર એટલે એક વર્ષ સુધી લોકોને દાન આપશો તેથી સર્વ જીવો વાંછિત એટલે ઇચ્છિત વસ્તુઓ મેળવીને પોતાની ઇચ્છાને પોષણ આપશે.
પણ આપની આ સેવક દાસી આપની સાથે લગ્ન કરવારૂપ ઇચ્છિત સિદ્ધિને પામતી નથી. એમાં આ સેવકનો અર્થાતું મારા જ પૂર્વકર્મનો દોષ છે, આપનો કાંઈ દોષ નથી. III
સખી કહે એ શામળો રે, હું કહું લક્ષણ સેત; મ૦ ઇણ લક્ષણ સાચી સખી રે, આપ વિચારો હેત. મ૦૧0
સંક્ષેપાર્થ:- મારી સખીઓ કહે છે કે એ નેમિકુમાર શામળા એટલે શ્યામ વર્ણના છે. ત્યારે હું કહેતી કે બાહ્ય વર્ણ ભલે શ્યામ છે, પણ એમના લક્ષણ એટલે રીતભાતથી જોતાં એમનું અંતઃકરણ તો ઉત્તમ ગુણોથી શ્વેત છે. પણ આ
૨૯૪
ચૈત્યવંદન ચોવીશી ભાગ-૧ રથને પાછા વાળવારૂપ લક્ષણથી તો આ સખીઓ જ સાચી ઠરે છે, હે વહાલા પ્રભુ! આપ મારા પર હેત એટલે પ્રેમ લાવીને આ વાતને વિચારી જોજો. ||૧૦Iી
રાગીશું રાગી સહુ રે, વૈરાગી શ્યો રાગ; મક રાગ વિના કિમ દાખવો રે, મુક્તિ સુંદરી માગ? મ૦૧૧
સંક્ષેપાર્થ :- રાગી સાથે સહ રાગ કરે એ વાત જગતમાં પ્રસિદ્ધ છે. પણ જેઓ વૈરાગી છે તેઓને શાની પ્રીતિ હોય? એમ આપ કહો છો.
જ્યારે આપનામાં રાગ નથી તો મોક્ષરૂપી સુંદરીને પ્રાપ્ત કરવાનો માર્ગ બધાને શા માટે દેખાડો છો? I૧૧
એક ગુહ્ય ઘટતું નથી રે, સઘલોઈ જાણે લોક; મe
અનેકાંતિક ભોગવો રે, બ્રહ્મચારી ગત રોગ. મ૦૧૨
સંક્ષેપાર્થ – હે પ્રભુ! એક ગુહ્ય કહેતા ગુપ્ત કાર્ય આપને કરવું ઘટતું નથી. કારણ કે સઘળા લોકો તેને જાણે છે. માટે તે કાર્ય છાનું રહી શકે તેમ પણ નથી. તે આ કે આપ અનેક સિદ્ધોએ ભોગવેલી એવી અનેકાંતિક બુદ્ધિરૂપ સુંદરીને ભોગવવા ઇચ્છો છો. અને જગતમાં વળી જેનો કામરૂપી રોગ ગયો છે એવા આપ બ્રહ્મચારી કહેવાઓ છો, એ વાત મને બેસતી નથી. |૧૨ા.
જિણ જોણી તુમને જોઉં રે, તિણ જોણી જોવો રાજ; મઠ એક વાર મુજને જુઓ રે, તો સીઝે મુજ કાજ. મ૦૧૩
સંક્ષેપાર્થ – હે નાથ! હું આપને જે રાગદ્રષ્ટિથી જોઉં છું. તેમ તમે પણ હે રાજકુમાર ! એકવાર મને રાગદ્રષ્ટિથી જુઓ તો મારું કાર્ય સિદ્ધ થાય અર્થાત્ મારા મનને અપાર આનંદ થાય. /૧૩ાા.
મોહદશા ધરી ભાવના રે, ચિત્ત લહે તત્ત્વવિચાર;મક વીતરાગતા આદરી રે, પ્રાણનાથ નિરધાર. મ૦૧૪
સંક્ષેપાર્થ:- હવે શ્રી રાજિમતીની મોહદશાની ભાવના ટળી જઈને ચિત્તમાં તત્ત્વવિચારણા ઉત્પન્ન થઈ. તેથી જાણ્યું કે અત્યાર સુધી મોહના કારણે હું ભગવાન નેમિનાથના સ્વરૂપને સમજી શકી નહીં. પણ હવે મને ખબર પડી કે પ્રાણનાથ એવા પ્રભુએ તો વીતરાગતા આદરી છે. તેઓ તો શુદ્ધ આત્મા છે. માટે કદી પણ રાગરૂપી જાળમાં તે ફસનાર નથી. ૧૪.
