________________
૨૫૩
ર૫૮
ચૈત્યવંદન ચોવીશી ભાગ-૧ એમને ફાવે તેમ કહે! એમના કથન ઉપર ધ્યાન આપવા બેસીએ તો ખરો માર્ગ સાધી શકાય નહિ. આ પ્રમાણે તેમના ચિત્તમાં સમાધાન થવાની સાથે જ તેઓએ પ્રભુના કેવળજ્ઞાન મહોત્સવનો લાભ પહેલો લીધો.
આ દ્રષ્ટાંત આપી શ્રી યશોવિજયજી મહારાજ કહે છે કે મેં પણ ભરત મહારાજાની પેઠે નિર્ણય કર્યો છે. મારે પણ લૌકિક રીઝની કાંઈ જરૂર નથી. ફક્ત સાંઈને એટલે માત્ર પ્રભુને જ રીઝવવા છે. એ રાજી થયે લોકો તો એની મેળે રીઝશે. તેને રીઝવવા પડશે નહીં.
આનો પરમાર્થ આમ પણ નીકળી શકે કે ચક્રાદિ પૌગલિક પદાર્થો ઉપરથી જેમ જેમ રાગ ઘટાડવામાં આવે તેમ તેમ પ્રભુ ઉપરનો રાગ વધતો જાય, અને જેમ જેમ પ્રભુ ઉપર રાગ વધતો જાય તેમ તેમ પ્રભુ પણ અધિક અધિક રીઝતા જાય એ તદ્દન સ્વાભાવિક છે. પણ પ્રભુ પ્રત્યે રાગ થાય ક્યારે ? તો કે સંસાર પ્રત્યેનો રાગ તૂટે તો. જેટલો જેટલો રાગ તૂટે તેટલી તેટલી ભગવાન પ્રત્યે પ્રીતિ-ભક્તિ ઊગે છે અને તે જ મોક્ષનો સાચો ઉપાય છે. ૩-૪-પા
(૧૯) શ્રી મલ્લિનાથ સ્વામી જ આ વાત બની શકે એમ છે.
લોક લોકોત્તર વાત, રીઝ છે દોય જુઈરી;
તાત ચક્ર ધુર પૂજ્ય, ચિંતા એહ હુઈરી. ૪. અર્થ:- લોકોને રીઝવવાની લોકરીત અને પ્રભુને રીઝવવાની લોકોત્તર રીત છે. એ બન્નેની પદ્ધતિ સાવ જુદી છે. આજ કારણથી પ્રથમ, તાત એટલે પિતા શ્રી ઋષભદેવ પ્રભુને કેવળજ્ઞાન પ્રગટ્યું છે તે પૂજ્ય કે આયુધશાળામાં ચક્રરત્ન પ્રગટ્યું તે પૂજ્ય ? એ સંબંધી ચિંતવન થવા લાગ્યું.
ભાવાર્થ :- લોકોને રીઝવવાની રીત જુદી છે અને લોકોત્તર એવા પ્રભુને રીઝવવાની રીતિ જુદી છે. એ બાબતનો નિર્ણય કરવામાં સહાયરૂપ એક દ્રષ્ટાંત આપે છે કે એકદા ભરત ચક્રવર્તીને સમકાળે બે બાબતની વધામણી મળી, એક તો ઋષભદેવ પિતાને કેવળજ્ઞાન પ્રગટ્યું તેની અને તે જ સમયે આયુધશાળામાં ચક્રરત્ન પ્રગટ્યું તેની. આ બન્નેમાં પ્રથમ માન કોને આપવું? પ્રથમ મહોત્સવ કોનો કરવો? એ સંબંધીની ચિંતા ઉત્પન્ન થઈ.
રીઝવવો એક સાંઈ, લોક તે વાત કરેરી;
શ્રીનયવિજય સુશિષ્ય, એહિ જ ચિત્ત ધરેરી. ૫
અર્થ:- પછી તેમણે પ્રથમ પ્રભુનો કેવળજ્ઞાન મહોત્સવ કરવાનો જ નિર્ણય કર્યો. કેમકે મારે તો એક સાંઈ એટલે પ્રભુને જ રીઝવવો છે. ભલે લોકો એ સંબંધી વાતો કરે. તેમ શ્રી નવિજયજીના સુશિષ્ય એવા શ્રી યશોવિજયજી મહારાજ પણ કહે છે કે મારા પણ ચિત્તમાં એ જ નિર્ણય ધારી રાખેલ છે કે મારે પણ સૌથી પ્રથમ પ્રભુને જ રીઝવવા.
ભાવાર્થ :- ભરત મહારાજા પણ વિચાર કરી એ જ નિર્ણય પર આવ્યા કે પ્રથમ તો તાતનો કેવળજ્ઞાન મહોત્સવ જ કરવા યોગ્ય છે, કેમકે તે શાશ્વત સુખને આપનાર છે; જ્યારે ચક્ર તો અનેક પ્રકારના આરંભ વડે માત્ર રાજ્યલક્ષ્મી જ આપે છે. જે રાજ્યલક્ષ્મી આયુષ્યની પૂર્ણતાએ કાંઈ જ ઉપયોગી થતી નથી; પણ કદાચ મૂર્છા કરાવી માઠી ગતિમાં લઈ જાય. માટે મારે તો પ્રથમ પ્રભુને જ રીઝવવા. આ નિર્ણય થયો તે વખતે વચ્ચે તેમના મનમાં એમ પણ આવ્યું કે આ બાબત લોકો મારી ટીકા કરશે કે શું પ્રભુ કંઈ જતા રહેવાના હતા કે એમના જ્ઞાનોત્સવ માટે ચક્રના પ્રકટીકરણની ઉપેક્ષા કરી! પણ સાથે તે જ વખતે મનમાં સમાધાન થયું કે લોકો તો વિચિત્ર સ્વભાવવાળા છે ! ભલે
(૧૯) શ્રી મલ્લિનાથ સ્વામી શ્રી મોહનવિજયજીકૃત વર્તમાન ચોવીશી સ્તવન
(થાહરા મોહલા ઉપર મેહ–દેશી) સુગુરુ સુણી ઉપદેશ, ધ્યાયો દિલમેં ધરી હો લાલ, ધ્યા કીધી ભક્તિ અનંત, ચવી ચવી ચાતુરી હો લાલ; ચ૦ સેવ્યો રે વિશ્વાવીશ, ઊલટ ધરી ઉલસ્યો હો લાલ, ઉ૦ દીઠો નવિ દિદાર, કાં ન કિણ હિલસ્યો હો લાલ. કાં ૧
અર્થ :- સદ્ગુરુ ભગવંતનો ઉપદેશ સાંભળીને શ્રી મલ્લિનાથ ભગવાનનું મનમાં ધ્યાન ધર્યું તથા અનંતગુણને આપનારી એવી ભક્તિને અનેક પ્રકારે ચતુરાઈ આદરીને કરી. તેમજ વિશ્વાવીશ એટલે સંપૂર્ણ વિશ્વાસ કરવા લાયક એવા પ્રભુને ઊલટ ધરીને ઉલ્લાસભાવે સેવ્યા; તો પણ પ્રભુનો દિદાર એટલે પ્રભુના સ્વરૂપને હું ન પામી શક્યો. અથવા દર્શનમોહનીય કર્મના પંજામાંથી હિસવું એટલે ચલાયમાન થઈને બાહર આવવું ન થયું.
ભાવાર્થ:- આગમધર ગુરુનો ઉપદેશ સાંભળી પ્રભુનું મેં ધ્યાન કર્યું.
