________________
પપ
(૧૯) શ્રી મલ્લિનાથ સ્વામી
તુજ મુજ રીઝની રીત, અટપટ એહ ખરીરી;
લટપટ નાવે કામ, ખટપટ ભાંજ પરીરી. ૧ અર્થ:- હે પ્રભુ! તું મારા ઉપર રીઝે અર્થાત્ પ્રસન્ન થાય, તેની રીત ખરેખર અટપટી છે. તેમાં કોઈ લટપટ એટલે ખુશામત કામ આવે એવી નથી. પણ મનની વિશુદ્ધિ જોઈએ. માટે હે પ્રભુ! તમને રીઝવવાની બાહ્ય ખટપટ બધી ભાંગી નાખી મનની નિર્મળતા કેમ થાય અને આપના પ્રત્યે સાચી ભક્તિ કેમ પ્રગટે એવી કૃપા કરો.
ભાવાર્થ :- શ્રી મલ્લિનાથ પ્રભુની સ્તુતિ કરતાં શ્રી યશોવિજયજી મહારાજ કહે છે કે હે પ્રભુ ! તમારે અને મારે અન્યોન્ય રીઝવું એટલે કે તમારે પ્રસન્ન થવું અને મારે સંતુષ્ટ થવું એ બન્ને બનવું બહુ મુશ્કેલ છે. આજ સુધી તમને રાજી કરવાના છે જે પ્રયાસો અજ્ઞાતદશાએ મેં કર્યા તે બધા નિષ્ફળ ગયા. તે ઉપરથી મને આમ લાગે છે કે તમને રીઝવવાની બાહ્ય ખટપટ કે ખુશામત કામ આવે એમ નથી, કોઈ રાજા કે શેઠ આદિને રીઝવવા હોય તો તેના વખાણના બે શબ્દો બોલીએ અથવા તેની આગળ પોતાની લઘુતા ગાઈએ એટલે તેઓ વશ થઈ જાય પણ તમારી આગળ એવો કોઈ ડોળ ટકતો નથી. ખરા હૃદયની ભક્તિ હોય તો જ તમે પ્રસન્ન થાઓ છો. કર્તા ફરી પ્રભુને કહે છે કે તમને રીઝવવામાં અન્ય બાહ્યોપચાર-નૈવેદ્યાદિ ધરવું, ભેટથું મૂકવું અથવા વિલેપનાદિ વડે અંગપૂજા કરવી વગેરે કરવામાં આવે પણ તે વખતે હૃદય ભક્તિરસથી વંચિત હોય–અંદર પ્રભુ પ્રત્યે બહુમાન તથા તન્મયભાવ ન હોય તો તેનું મોક્ષરૂપ ફળ આવી શકતું નથી. દ્રવ્ય સામગ્રી ઓછી કે વધારે હોય તેના ઉપર પ્રભુની પ્રસન્નતાનો આધાર નથી, પણ ભાવની વિશુદ્ધિ-નિર્મળતા ઉપર એનો આધાર છે. માટે આત્માર્થી જીવોએ ભાવ વિશુદ્ધિ ઉપર લક્ષ રાખવા યોગ્ય છે. આ જ કારણથી કર્તા છેવટે પ્રાર્થના કરે છે કે “હે પ્રભુ! મારી આ તમને રીઝવવા સંબંધીની બધી ખટપટોને ભાંગી નાખો અને મારા મનની વિશુદ્ધિ કેમ થાય અને આપના પ્રત્યે ભક્તિ કેમ ઊગે એવી સબુદ્ધિ આપો. IIના
મલ્લિનાથ તુજ રીઝ, જન રીઝે ન હુએરી;
દોય રીઝણનો ઉપાય, સાહસું કાં ન જુએરી. ૨
અર્થ:- હે મલ્લિનાથ પ્રભુ! લોકો રીઝે એટલા માત્રથી આપ રીક્તા નથી. પરંતુ આપ અને લોકો બન્ને રીઝો તેનો એક ઉપાય છે. તે એ કે હે પ્રભુ!
ર૫૬
ચૈત્યવંદન ચોવીશી ભાગ-૧ આપ મારી સામું જાઓ. જો આપ મારી સામું જાઓ તો લોક પણ રીઝે. છતાં આપ મારી સામેં કેમ જોતા નથી?
ભાવાર્થ :- હે પ્રભુ! લોકોને રીઝવવા માત્રથી તમો રીઝો નહીં એ હું જાણું છું. પણ મારો વિચાર તો લોકોને અને તમને બન્નેને રીઝવવાનો છે. તેનો એક ઉપાય મને બરાબર સૂક્યો છે; તે એ છે કે હે પ્રભુ! તમે મારી સામું કેમ જોતા નથી? જો તમે મારી સામું જાઓ તો તમે રીઝયા એ તો સ્પષ્ટ થયું. પછી લોક પણ રીઝે જ. કેમ કે જેની ઉપર પ્રભુ રીઝે તેની ઉપર લોક તો રીઝે જ ! માટે કૃપા કરી મારી સામે નજર કરો. અમે તમારા ગુણના રાગી છીએ તો પછી તમે શા માટે અમારી સામું પણ જોતા નથી? અમારા ઉપર દ્રષ્ટિપ્રસાદ કરી તમે રીઝો અથવા બીજો કોઈ ઉપાય બતાવો કે જેનો અમે ઉપયોગ કરી તમને રીઝવવા પ્રયાસ કરીએ. અમારે તો કોઈ પણ રીતે મોક્ષ આપનાર એવા તમને પ્રસન્ન કરવા છે. અન્ય કોઈ પદાર્થની અમને આકાંક્ષા નથી. રા.
દુરારાધ્ય છે લોક, સહુને સમ ન શશીરી;
એહ દુહવાએ ગાઢ, જો એક બોલે હસીરી. ૩ અર્થ :- લોકોને રીઝવવા કે વશ કરવા બહુ મુશ્કેલ છે. કારણ કે સહુને સરખો ચંદ્રમા પહોંચતો નથી. જો કોઈની સાથે હસીને બોલીએ તો બીજો વળી ગાઢ રીતે દુભાય એટલે નારાજ થાય. લોકો રાગીણી હોવાથી એમ થાય
ભાવાર્થ :- શ્રી યશોવિજયજી મહારાજ જણાવે છે કે આ જગતમાં લોકોને રીઝવવાનું કામ ઘણું મુશ્કેલ છે. કારણ કે સર્વને ચંદ્રમા સરખો પહોંચતો નથી. કોઈને બારમો અનુકૂળ હોય છે તો વળી કોઈને ચોથો અનુકૂળ હોય છે. જેમકે સંયોગના ઇચ્છકજનોને ચંદ્રનું દર્શન આહલાદવર્ધક થાય છે, જ્યારે ચોર અને જાર પુરુષોને તે દુઃખોત્પાદક થાય છે. આમ કર્મના પ્રકાર ભિન્ન ભિન્ન હોવાથી એકને જો હસીને બોલાવવામાં આવે તો બીજો તેના મનમાં અત્યંત દુભાય છે. તે એમ માને છે કે એના પર પ્રીતિ છે અને મારા ઉપર નથી. લોકોમાં આવી સ્થિતિ ચાલુ હોવાથી તેઓ મુશ્કેલીથી વશ થઈ શકે એવા છે, તો પછી લોકોત્તર મહાપુરુષને રીઝવવા એ તો એથી પણ વિશેષ મુશ્કેલ વાત છે. છતાં કોઈ ઉપાય વિશેષથી લોકોને તો રીઝવી શકાય, પણ હે પ્રભુ! આપને કેમ રીઝવવા? એ બાબત અમને કાંઈ માર્ગ સૂઝતો નથી. તેથી આપ તે દર્શાવો તો
