________________
(૧૯) શ્રી મલ્લિનાથ સ્વામી
૨૪૯
જાણીને ઘરમાંથી જ બહાર કાઢી મૂકી. એમ આપે દર્શનમોહનીયકર્મને જડમૂળથી નષ્ટ કરી દીધું એ જ આપની અદ્ભુત મહાનતા છે. ૪૫
હાસ્ય અરતિ રતિ શોક દુર્ગંછા, ભય પામર ક૨સાલી; નોકષાય શ્રેણી ગજ ચઢતાં, શ્વાન તણી ગતિ ઝાલી. હો મપ સંક્ષેપાર્થ :– હવે ચારિત્ર મોહનીયજનિત નવ નો કષાયરૂપ દોષોની શું સ્થિતિ થઈ તે આ ગાથામાં જણાવે છે ઃ—
હાસ્ય એટલે હસવું, અરતિ કહેતા વસ્તુ પ્રત્યેનો અણગમો, તિ એટલે વસ્તુનું ગમવાપણું, શોક કહેતા મનમાં થતો ખેદ, દુર્ગંછા એટલે વસ્તુ પ્રત્યે થતી ધૃણા, ભય કહેતા બીક અને કરસાલી એટલે ત્રણ દાંતવાળી દંતાલી જે ખેતી કરવામાં મદદરૂપ થાય તેમ સ્ત્રીવેદ, પુરુષવેદ અને નપુંસકવેદ એ ત્રણ કર્મરૂપ ખેતી કરવામાં કરસાલીની જેમ મદદરૂપ થાય. આ બધા નવેય નો કષાય કહેવાય છે. જે ક્રોધાદિ ચારે કષાયોને ઉત્તેજિત કરે છે. કષાયો એના કરતાં વધારે બળવાન હોવાથી આ નોકષાયને પામર કહ્યાં છે.
આ ઉપરોક્ત નોકષાય, જ્યારે પ્રભુ આપ મોહનીયકર્મને ક્ષય કરવા માટે ક્ષપકશ્રેણિરૂપ ગજ એટલે હાથી ઉપર ચઢ્યા ત્યારે આ નવે નોકષાયોએ શ્વાન તણી એટલે કુતરાની ગતિ ઝાલી એટલે રીત પકડી; અર્થાત્ આ નોકષાયરૂપ કૂતરાઓ તો ભસતા જ રહ્યા અને આપે નિર્વિઘ્ને ક્ષેપકશ્રેણી પર ચઢી કેવળજ્ઞાન પ્રગટાવ્યું. કષાયો હોય તેને આ નોકષાય બળ આપે. પણ આપે તો પહેલાથી જ ક્રોધાદિ કષાયોનો ક્ષય કરેલો હોવાથી પામર એવા નોકષાયોનું અહીં કાંઈ જોર ચાલ્યું નહીં. ।।૫।।
રાગદ્વેષ અવિરતિની પરિણતિ, એ ચરણમોહના યોદ્ધા;
વીતરાગ પરિણતિ પરિણમતાં, ઊઠી નાઠા બોદ્ધા. હો મ૬ સંક્ષેપાર્થ :– હવે ચારિત્રમોહનીય કર્મના મૂળભૂત દોષોની શું સ્થિતિ થઈ તે જણાવે છે :—
રાગ,દ્વેષ અને અવિરતિની પરિણતિ એટલે વ્રત ન લેવાનો ભાવ એ ચરણમોહ કહેતા ચારિત્રમોહનીયકર્મરૂપ મહારાજાના યોદ્ધા એટલે લડવૈયા છે. જે અનાદિકાળથી જીવની સાથે રહી આત્માનું ભાન ભૂલાવે છે.
પણ હે પ્રભુ! જ્યારે આપ વીતરાગ પરણિત કહેતા રાગદ્વેષરહિત ભાવમાં પરિણમ્યા કે એ બોદ્ધા એટલે સમજણનો ડોળ કરનારા એવા ચારિત્ર
ચૈત્યવંદન ચોવીશી ભાગ-૧ મોહનીયરૂપ રાજાના યોદ્ધાઓ ઊઠીને ભાગવા માંડ્યા. ॥૬॥ વેદોદય કામા પરિણામા, કામ્ય કરમ સહુ ત્યાગી; નિષ્કામી કરુણારસ સાગર, અનંત ચતુષ્ક પદ પાગી. હો મ૭
સંક્ષેપાર્થ :- વેદોદય એટલે સ્ત્રીવેદ, પુરુષવેદ અને નપુંસકવેદના ઉદયથી કામા પરિણામા એટલે કામવાસનાના જે પરિણામ થાય છે, તે સર્વ પાંચ ઇન્દ્રિયો સંબંધી કામ્ય કરમના તો આપ સર્વથા ત્યાગી છો.
૨૫૦
એટલું જ નહિ પણ સર્વ પ્રકારની કામના એટલે ઇચ્છાના ત્યાગી થવાથી આપ નિષ્કામી છો. તેમજ સર્વ જીવો ઉપર નિષ્કારણ કરુણા વરસાવનાર હોવાથી કરુણારસના સાગર છો. વળી અનંત ચતુષ્ક એટલે અનંત જ્ઞાનદર્શન, સુખ અને વીર્યના તો આપ હે પ્રભુ! પાગી કહેતા તે પદને જ અનુસરનારા છો. IIII
દાન વિઘન વા૨ી સહુ જનને, અભય દાન પદ દાતા;
લાભ વિઘન જગ વિઘન નિવારક, પરમ લાભરસ માતા. હો મ૮ સંક્ષેપાર્થ :– હવે છેલ્લે અંતરાયકર્મજનિત દોષોનું વર્ણન કરે છે ઃ— હે પ્રભો ! દાન આપવામાં પડતા વિઘ્ન અર્થાત્ દાનાંતરાયને નિવારીને જગતના સર્વ જીવોને અભયદાન આપનારા છો. એટલું જ નહીં; સ્વઆત્માને પણ અભયદાનપદના દાતા છો, અર્થાત્ સાતે ભયથી મુક્ત એવું અભયસ્થાન મોક્ષપદ છે, તેને આપનારા છો.
વળી લાભ વિઘન એટલે લાભ મેળવવામાં પડતા વિઘ્નો તે લાભાંતરાય છે. તેને નિવારી જગતજીવોના વિઘ્નોના નિવારક છો. તથા પરમ લાભ તે કેવળજ્ઞાન છે. તેના રસવડે આપ માતા એટલે પુષ્ટ થયેલા છો. તેથી જગતના જીવોને પણ કેવળજ્ઞાન પ્રાપ્તિનો સત્ય ઉપાય બતાવો છો. ।।૮।।
વીર્ય વિશ્વન પંડિત વીર્યે હણી; પૂરણ પદવી યોગી; ભોગોપભોગ દોય વિઘન નિવારી, પૂરણ ભોગ સુભોગી. હો મ૯
સંક્ષેપાર્થ :- આત્મામાં અનંત વીર્યશક્તિ છે. તેને વિઘ્ન કરનાર વીર્યંતરાય કર્મ છે. તે કર્મને પંડિતવીર્ય એટલે સર્વોત્કૃષ્ટ પુરુષાર્થે કરી હણી નાખવાથી આપ પૂર્ણ પદવી સ્વરૂપ કેવળજ્ઞાનના યોગવાળા બન્યા છો. વળી પુણ્યની અધિકતાથી આપ તીર્થંકરપણું પામ્યા છો.
તેમજ ભોગોપભોગ એટલે એકવાર જે વસ્તુ ભોગવાય તે ભોગ અને અનેકવાર ભોગવાય તે ઉપભોગ, તે દોય એટલે બેયના વિઘન કહેતાં અંતરાયને
