________________
(૧૪) શ્રી અનંતનાથ સ્વામી
૧૧ આવી અનેક પ્રકારના ફળવાળી ક્રિયાઓ કરીને બાપડા, લેખે એટલે તેમના કર્મના લેખા અનુસાર દેવતા, મનુષ્ય, તિર્યંચ અને નારકીરૂપ ચાર ગતિઓમાં જ રઝળ્યા કરે છે. રા. ગચ્છના ભેદ બહુ નયણ નિહાળતાં, તત્ત્વની વાત કરતાં ન લાજે; ઉદર-ભરણાદિ નિજ કાજ કરતા થકા, મોહ નડિયા કલિકાલ રાજે. ધાર૦૩
સંક્ષેપાર્થ ઃ- જ્યાં ગચ્છમતના આગ્રહો છે ત્યાં આત્મતત્ત્વનું નિર્મળપણું નથી. આવા ગચ્છમતના ભેદ પાડી, તેના કષાયાદિ ફળને પણ નયણ નિહાળતા એટલે પોતાની સગી આંખે સ્પષ્ટ જોતાં છતાં પણ, તત્ત્વની વાત કરતાં લજ્જા પામતા નથી.
માત્ર પોતાના ઉદરભરણાદિ એટલે પેટ ભરવા કે પોતાને મનાવા પૂજાવાની વૃત્તિરૂપ નિજ કાજ કરવાથી મોહરાજાએ આ વેષધારી મતવાદીઓને પણ આ કળિકાળના રાજ્યમાં પોતાના પાશમાં જકડી લીધા છે. તેઓ દયાપાત્ર છે. આપણા આત્માએ પણ અનંતવાર ચારિત્ર ગ્રહણ કરીને આવા જ કાર્ય કર્યા જણાય છે. તેથી જ આજ સુધી આપણે મુક્તિને પામ્યા નથી. ૩. વચન નિરપેક્ષ વ્યવહાર જૂઠો કહ્યો, વચન સાપેક્ષ વ્યવહાર સાચો; વચન નિરપેક્ષ વ્યવહાર સંસાર ફલ, સાંભળી આદરી કાંઈ રાચો. ધાર૦૪
સંક્ષેપાર્થ - જ્યાં ગચ્છ કે મતની કલ્પના કે આગ્રહો છે ત્યાં સવ્યવહાર હોતો નથી. તેની બધી ક્રિયા સંસારવૃદ્ધિનું કારણ થાય. તેનો વચન વ્યવહાર નિરપેક્ષ એટલે અપેક્ષા વગરનો હોય છે. અને અપેક્ષા વગરનો નિરપેક્ષ વ્યવહાર તેને શાસ્ત્રમાં જૂઠો કહ્યો છે. જેમકે પુત્રની અપેક્ષાએ પોતે પિતા કહેવાય પણ પોતાના પિતાની અપેક્ષાએ જોતાં પોતે જ પુત્ર છે. એમ સ્યાદ્વાદ છે. તેમ પોતાના મતને એકાંતે પકડના વ્યવહાર મિથ્યા ગણાય છે. કોઈ અપેક્ષાએ પોતે સત્ય છે તેમ બીજી અપેક્ષાથી જોતાં બીજામાં પણ સત્ય હોઈ શકે છે.
જિનવચનની અપેક્ષા વિનાનો વ્યવહાર અર્થાત્ પ્રવર્તન તે સંસારના ફળને જ વધારનાર છે. એમ સાંભળવા છતાં પણ તમે નિરપેક્ષ વચનવાળા વ્યવહારને શા માટે આદરો છો ? અને આદરીને કાંઈ રાચો એટલે તેમાં વળી ખુશી થાઓ છો! માટે ગચ્છમતના એકાંતે બધા આગ્રહો મૂકી દઈ શ્રીમદ્જીએ કહ્યું છે તેમ એક માત્ર “આત્મવિચાર કર્તવ્યરૂપ ધર્મ ભજવો યોગ્ય છે.’ આમાં આપણા સૌનું કલ્યાણ છે.
૧૭૨
ચૈત્યવંદન ચોવીશી ભાગ-૧ દેવ ગુરુ ધર્મની શુદ્ધિ કહો કિમ રહે, કિમ રહે શુદ્ધ શ્રદ્ધા ન આણો; શુદ્ધ શ્રદ્ધાન વિષ્ણુ સર્વ કિરિયા કરે, છાર પર લીંપણું તેહ જાણો. ધાર૦૫
સંક્ષેપાર્થ :- જ્યાં મતાગ્રહ, દુરાગ્રહ કે હઠાગ્રહ હોય ત્યાં પક્ષપાત હોય છે. અને પક્ષપાતીનું વચન સત્ય હોતું નથી. તેથી આવા પક્ષપાતીઓના વચનથી સાચા દેવ, ગુરુ ધર્મની શુદ્ધિ એટલે સાચું ઓળખાણ કેવી રીતે થાય? અને સાચું ઓળખાણ થયા વિના તે પ્રત્યે સાચી શ્રદ્ધા પણ કેમ આવે?
શુદ્ધ શ્રદ્ધાન એટલે વ્યવહાર સંમતિ વગરની સર્વ તપ સંયમની ક્રિયા તો છાર એટલે ધૂળ અથવા રાખોડી ઉપર લીંપણ કર્યા સમાન જાણવી. પણ સતુદેવ-ગુરુ-ધર્મની સાચી શ્રદ્ધાસહિત, સદ્ગુરુ આજ્ઞાએ, આત્માર્થના લક્ષ, નિષ્કામ ભાવે કરેલી ક્રિયા વડે જ કમની નિર્જરા થઈ, શાશ્વત સુખ શાંતિ
સ્વરૂપ મોક્ષની પ્રાપ્તિ થાય છે. પા. પાપ નહિ કોઈ ઉત્સુત્રભાષણ જિમ્યો; ધર્મ નહિ કોઈ જગસૂત્ર સરિખો; સૂત્ર અનુસાર જે ભવિક કિરિયા કરે, તેહનું શુદ્ધ ચારિત્ર પરીખો. ધાર૦૬
સંક્ષેપાર્થ :- જગતમાં ઉત્સુત્ર એટલે ભગવાનના કહેલા સૂત્ર સિદ્ધાંતથી વિપરીત ભાષણ કરવા જેવું કોઈ પાપ નથી, અર્થાતુ ભગવાનના સ્યાદ્વાદયુક્ત વચનોથી વિરુદ્ધ ભોળાબાળા જીવોને સમજાવી પોતાના મતમાં ફસાવી ધર્મને બદલે અધર્મ કરાવવો તેના જેવું કોઈ જગતમાં પાપ નથી. અને ભગવાનના કહેલા સૂત્ર અનુસાર જીવોને ખરો આત્મધર્મ બતાવી સંસાર સમુદ્રથી તરવાનો સાચો ઉપાય બતાવવો તેના જેવો કોઈ ધર્મ નથી.
સૂત્ર સિદ્ધાંત અનુસાર જે ભવ્ય જીવો ક્રિયા કરે છે તેમનું જ શુદ્ધ ચારિત્ર હોય. તેને પરિખો અર્થાતુ તેની પરીક્ષા કરો. IIકા એહ ઉપદેશનો સાર સંક્ષેપથી; જે નરા ચિત્તમેં નિત્ય ધ્યાવે; તે નરા દિવ્ય બહુ કાળ સુખ અનુભવી, નિયત આનંદઘન રાજ પાવે. ધાર૦૭
સંક્ષેપાર્થ :- ઉપરની ગાથાઓમાં ભગવાનના ઉપદેશનો સંક્ષેપમાં સાર કહ્યો છે. તે એ કે ગચ્છમતનો કદાગ્રહ મૂકી દઈ સદેવગુરુધર્મની સાચી શ્રદ્ધા કરીને તેમની આજ્ઞા પ્રમાણે વર્તવું વગેરે જે કહ્યું છે, તેને જે નરા એટલે મનુષ્યો પોતાના ચિત્તમાં નિત્ય ધ્યાવશે તે મનુષ્યો ઘણા કાળ સુધી દેવોના દિવ્ય શતાવેદનીય સુખનો અનુભવ કરીને, અંતે નિયત એટલે નક્કી આત્માના
