________________
(૧૮) શ્રી અરનાથ સ્વામી
૨૩૧ મારા મનમાં આવી મને ગ્રહણ કરીને હવે અવહેલશો નહીં, અર્થાત્ તરછોડશો નહીં. તમે તો જાણતા હશો કે અવહેલવારૂપ હું તો ખાલી લીલા કરું છું, પણ મારા જેવા કલ્યાણના અર્થી તો એવી સહણા એટલે શ્રદ્ધા કરશે કે આપ તો મારાથી રીસાઈ ગયા છો. //પા
પ્રભુચરણ સરોરુહ રહેવું, ફળપ્રાપ્તિ લહેણ દેવું રે; સત્ર કવિ રૂપ વિબુધ જયકારી, કહે મોહન જિન બલિહારી રે. સઃ કુંક
અર્થ:- હે પ્રભુ! હું તો આપના ચરણ સરોરુહ એટલે ચરણકમળમાં જ રહેવાનો ઇચ્છુક છું. કેમકે તેનાથી જ આત્મસુખરૂપ ફળ પ્રાપ્તિને જીવ લહે છે અર્થાત્ પામે છે. ત્યાં કર્મરૂપ દેવું થતું નથી. અમારા ગુરુ પંડિત કવિવર શ્રી, રૂપવિજયજી ઇન્દ્રિયજયને કરનારા છે, એમ શ્રી મોહનવિજયજી કહે છે. તથા જણાવે છે કે શ્રી કુંથુનાથ જિનેશ્વરની તો સદા બલિહારી જ છે; હું તો સદા એમના પર વારી જાઉં છું. IIકા
(૧૮) શ્રી અરનાથ સ્વામી શ્રી આનંદઘનજીત વર્તમાન ચોવીશી ત્તવન,
(રાગ પરજ ઋષભનો વંશ રયણાયરૂ-એ દેશી) ધરમ પરમ અરનાથનો, કેમ જાણે ભગવંત રે;
સ્વપર સમય સમજાવીએ, મહિમાવંત મહંત રે. ૧૦૧
સંક્ષેપાર્થ – હે અરનાથ પ્રભુ! હું આપનો બોધેલો પરમધર્મ એટલે આત્મધર્મ, તેને કેવી રીતે જાણી શકું?
આપ કૃપા કરી મને સ્વસમય એટલે સ્વભાવમાં સ્થિત અને પર સમય એટલે સ્વભાવથી શ્રુત થઈને વિભાવમાં પ્રવર્તે એવા આત્માનું સ્વરૂપ સમજાવો. કેમકે આપ તો મહિમાવંત અને મહંત કહેતા મહાપ્રભુ છો. [૧]
શુદ્ધાતમ અનુભવ સદા, સ્વસમય એહ વિલાસ રે; પરબડી છાંહડી જેહ પડે, તે પરસમય નિવાસ રે. ધ૦૨
સંક્ષેપાર્થ:- જેને શુદ્ધાત્માનો અનુભવ સદા છે, તે સ્વસમય કહેતા પોતાના આત્મામાં વિલાસ કરે છે અર્થાત્ રમે છે એમ જાણવું.
૨૩૨
ચૈત્યવંદન ચોવીશી ભાગ-૧ અને પરબડી એટલે પરવસ્તુની છાયા જ્યારે આત્મામાં પડે અર્થાત્ પૌદ્ગલિક વસ્તુમાં જીવ મોહ પામી આત્માથી પર વિષયોમાં રાચી રહે ત્યારે આત્માનો પર સમયમાં નિવાસ છે એમ જાણવું. રા.
તારા નક્ષત્ર ગ્રહ ચંદની, જ્યોતિ દિનેશ મઝાર રે; દર્શન જ્ઞાન ચરણ થકી, શક્તિ નિજાતમ ધાર રે. ધ૩
સંક્ષેપાર્થ:- તારા, નક્ષત્ર, ગ્રહ અને ચંદ્રમાની જ્યોતિ એટલે કાંતિનો પ્રકાશ તે સૂર્યની કાંતિમાં સમાવેશ થાય છે.
તેમ સમ્યક્દર્શન, જ્ઞાન ચારિત્રાદિ ગુણોની શક્તિ પણ આત્મામાં સમાવેશ પામે છે; અર્થાત્ આ બધા આત્માના જ ગુણો હોવાથી ગુણી એવા આત્મામાં સમાય છે. ગુણ અને ગુણી કદી જુદા હોતા નથી. તેમ જ્ઞાન, દર્શન, ચારિત્ર પણ નિશ્ચયથી જોતાં આત્માથી અભિન્ન છે. જ્ઞાન દર્શનાદિ ગુણોનો વિકાસ એ જ આત્માનો વિકાસ છે. ૩
ભારી પીળો ચીકણો, કનક અનેક તરંગ રે;
પર્યાયવ્રુષ્ટિ ન દીજીએ, એક જ કનક અભંગ રે. ધ૦૪ સંક્ષેપાર્થ :- સુવર્ણમાં ભારેપણું, પીળાપણું અને ચીકણાપણું વગેરે અનેક તરંગ એટલે અવસ્થાઓ દેખાય છે. તે સુવર્ણથી ભિન્ન નથી. સુવર્ણ દ્રવ્યમાં ભારેપણું, પીળાપણું, ચીકણાપણું એ એના ગુણો છે તેને સહભાગી પર્યાય પણ કહેવાય. અને સુવર્ણના કુંડલ, કંકણ, બાજુબંધ વગેરે જે બને તેને ક્રમભાવી પર્યાય કહેવાય. પણ જો સુવર્ણના ઉપર કહેલા પર્યાયો ઉપર દ્રષ્ટિ ન કરીએ તો દ્રવ્યરૂપે ફક્ત એક અખંડ સુવર્ણ જ દ્રષ્ટિગોચર થાય. જા.
દરશન જ્ઞાન ચરણ થકી, અલખ સ્વરૂપ અનેક રે; | નિર્વિકલ્પ રસ પીજીએ, શુદ્ધ નિરંજન એક રે. ઘ૦૫
સંક્ષેપાર્થ :- ઉપરની ગાથામાં સુવર્ણના દ્રષ્ટાંત પ્રમાણે જો આત્માને દર્શન, જ્ઞાન, ચારિત્રાદિ ગુણોવડે જોઈએ તો અલખ એટલે લક્ષમાં ન આવી શકે એવા આત્માના અનેક સ્વરૂપ ભાસે. કેમકે આત્મામાં અનંતગુણો છે. જેમકે દર્શનગુણની અપેક્ષાએ દર્શનાત્મા, જ્ઞાનગુણની અપેક્ષાએ જ્ઞાનાત્મા અને ચારિત્રગુણની અપેક્ષાએ ચારિત્રાત્મા કહેવાય. એમ અનેક સ્વરૂપવાળો આત્મા જણાય. પણ પર્યાયવૃષ્ટિના વિકલ્પોનો ત્યાગ કરી નિર્વિકલ્પ રસનું પાન કરવામાં આવે તો શુદ્ધ નિરંજન એવો આત્મા એક જ જણાય. કારણ કે બધા તરંગો
