________________
૧૪૮
(૧૨) શ્રી વાસુપૂજ્ય સ્વામી
૧૪૭ પરિણામી ચેતન પરિણામો, જ્ઞાન કરમ ફળ ભાવી રે; જ્ઞાન કરમ ફળ ચેતન કહીએ, લેજો તેહ મનાવી રે. વા૦૫
સંક્ષેપાર્થ:- ચેતનના પરિણામો જયારે પોતામાં પરિણમશે ત્યારે જ તેનું કર્મફળ કહેતા ક્રિયાનું ફળ આત્મજ્ઞાન આવશે.
આત્મજ્ઞાન પ્રગટવારૂપ ફળને જ ખરેખર ચેતન કહીએ છીએ. માટે તમારા આત્માને પણ આત્મજ્ઞાન પ્રગટ કરવા માટે મનાવી લેજો, અર્થાત્ આત્મજ્ઞાન જરૂર પ્રાપ્ત કરી લેજો. આપા
આતમજ્ઞાની શ્રમણ કહાવે, બીજા તો દ્રવ્યલિંગી રે, વસ્તુગતે જે વસ્તુ પ્રકાશે, આનંદઘન મતિ સંગી રે. વા૦૬
સંક્ષેપાર્થ:- આત્મજ્ઞાનને પ્રાપ્ત પુરુષો જ ખરેખર શ્રમણ એટલે મુનિ કહેવાય. બીજા તો માત્ર વ્યલિંગી એટલે સાધુનો વેષ ધારણ કરનાર જાણવા. શ્રીમદ્જીએ પણ કહ્યું કે
“આત્મજ્ઞાન ત્યાં મુનિમણું, તે સાચા ગુરુ હોય;
બાકી કુલગુરુ કલ્પના, આત્માર્થી નહી જોય.” વસ્તુ સ્વરૂપે જેવો આત્મા છે, તેવો જાણીને બીજાને જણાવે તે જ માત્ર આનંદઘનજીના મતના કે મતિના સહચારી જાણવા. તેવા ખરા અધ્યાત્મીઓ જ સ્વયં ભવબંધનથી મુક્ત થશે અને બીજાને પણ મુક્ત કરાવશે. /Iકા
ચૈત્યવંદન ચોવીશી ભાગ-૧ દ્રવ્યથી પૂજા રે કારણ ભાવનું રે, ભાવ પ્રશસ્ત ને શુદ્ધ; પરમ ઇષ્ટ વલ્લભ ત્રિભુવનધણી રે, વાસુપૂજ્ય સ્વયંબુદ્ધ. પૂ૦૨
સંક્ષેપાર્થ :- ભગવાનની જળ ચંદનાદિકથી દ્રવ્યો વડે કરાતી પૂજા તે શુભભાવનું કારણ છે. ભાવપૂજાના બે પ્રકાર છે (૧) પ્રશસ્ત ભાવપૂજા અને (૨) શુદ્ધ ભાવપૂજા. ગુણી ઉપરના રાગને પ્રશસ્ત ભાવપૂજા કહે છે. ત્રણ ભુવનના સ્વામી ભગવાન વાસુપૂજ્ય મને પરમ ઇષ્ટ છે, વલ્લભ છે, તે મને અત્યંત પ્રિય લાગે છે. એ પ્રશસ્ત રાગરૂપ ભાવપૂજા છે તથા પ્રભુના શુદ્ધ સ્વરૂપને અવલંબીને પોતાના સ્વસ્વરૂપમાં તન્મય થવું તે શુદ્ધ ભાવપૂજા છે. રા.
અતિશય મહિમા રે અતિ ઉપગારતારે, નિર્મલ પ્રભુગુણરાગ; સુરમણિ સુરઘટ સુરતરુ તુચ્છ તે રે, જિનરાગી મહાભાગ. પૂ૩
સંક્ષેપાર્થ :- ભગવાનના અતિશયોનો મહિમા તથા અનંત દુઃખરૂપ સંસારથી આત્મધર્મની ઓળખાણ કરાવી ઉગારનાર એવા પ્રભુના ઉપકારોને સંભારવાથી તેમના પ્રત્યે નિર્મળ ગુણાનુરાગ પ્રગટે છે. ત્યારે તેના આગળ દેવતાઈ મણિ હો કે દેવતાઈ કામકુંભ હો અથવા દેવતાઈ કલ્પવૃક્ષ હો તે સર્વ તુચ્છ ભાસે છે. એવો જે જિન વીતરાગનો રાગી એટલે પ્રેમી હોય તેને મહાભાગ્યશાળી જાણવો. એ પણ પ્રશસ્ત ભાવપૂજા છે. હવે પછીની બે ગાથાઓ વડે શુદ્ધ ભાવપૂજાનું સ્વરૂપ બતાવે છે. lia.
દર્શન જ્ઞાનાદિક ગુણ આત્મના રે, પ્રભુ પ્રભુતા લયલીન; શુદ્ધ સ્વરૂપી રૂપે તન્મયી રે, તસુ આસ્વાદન પીન. પૂ૦૪
સંક્ષેપાર્થ:- પોતાના ક્ષયોપશમભાવે પ્રગટેલા સમ્યક્ દર્શન જ્ઞાનાદિક ગુણો જ્યારે પ્રભુના આત્મ ઐશ્વર્યમાં લયલીન બને છે ત્યારે આત્મા પોતાના શુદ્ધસ્વરૂપમાં તન્મય બનીને આત્મ અનુભવરસના આસ્વાદનને પીન એટલે પામી પુષ્ટ થાય છે, તે શુદ્ધ ભાવપૂજા છે. |૪||
શુદ્ધ તત્ત્વ૨સરંગી ચેતના રે, પામે આત્મસ્વભાવ; આત્માલંબી નિજ ગુણ સાધતો રે, પ્રગટે પૂજ્ય સ્વભાવ.૫૫
સંક્ષેપાર્થ:- પરમ શુદ્ધ એવા શ્રી અરિહંત પ્રભુ કે સિદ્ધ પરમાત્માના ગુણો સાથે રંગાયેલી ચેતના તે પોતાના શુદ્ધ સ્વભાવને પામે છે. પછી સ્વરૂપાલંબી બનેલો તે આત્મા પોતાના ગુણોને અનુક્રમે સાધતો સાધતો, સ્વસત્તામાં જ રહેલા કેવળજ્ઞાનમય સંપૂર્ણ પૂજ્ય સ્વભાવને પ્રગટ કરે છે. પાણી
(૧૨) શ્રી વાસુપૂજ્ય સ્વામી શ્રી દેવચંદ્રજીકૃત વર્તમાન ચોવીશી સ્તવન
(પંથડો નિહાળું રે બીજા જિન તણો રે..એ દેશી) પૂજના તો કીજે રે બારમા જિનતણી રે, જસુ પ્રગટયો પૂજ્યસ્વભાવ; પરકૂત પૂજા રે જે ઇચ્છે નહિ રે, સાધક કારજ દાવ. પૂજના ૧
સંક્ષેપાર્થ:- હે ભવ્યો! તમે બારમા જિનેશ્વર પ્રભુની પૂજના કરો કેમકે જેમને કોઈ પ્રત્યે રાગ કે દ્વેષ નથી એવો તેમનો પૂજવા યોગ્ય આત્મસ્વભાવ પ્રગટ થયો છે. તથા જે દેવતા કે મનુષ્યોની પરફત પૂજાને મનથી ઇચ્છતા નથી. પણ સાધક એવો મોક્ષાર્થી પોતાના મોક્ષરૂપ કાર્ય સાધવામાં તેને દાવ એટલે શ્રેષ્ઠ ઉપાયરૂપ જાણી આદરે છે. [૧]
