________________
(૧૧) શ્રી શ્રેયાંસનાથ સ્વામી
૧૩૫
સંક્ષેપાર્થ ઃ— જે આત્મતત્ત્વનો વિચાર કરનારા છે તે જ ખરેખરા અઘ્યાત્મી છે. બીજા જે માત્ર અધ્યાત્મની વાતો કરી વિષયકષાયમાં પ્રવર્તનારા કે મતના આગ્રહ અર્થે ઉપદેશ આપનારાઓને લબાસી એટલે કેવળ લબાડ
જાણવા.
પણ ભગવાનના કહેલા આગમને સમજી વસ્તુગતે એટલે ભગવાનના કહ્યા પ્રમાણે જ વસ્તુના સ્વરૂપનો બીજાને પ્રકાશ કરનારા તે આનંદઘન મતના વાસી જાણવા. બાકી માત્ર તિલક કરનારા કે શ્વેત, પીત વસ્ત્ર પહેરનારા કે નગ્ન રહેનાર છતાં પણ જો આત્મતત્ત્વનો વિચાર નથી તો તેમને જિનેશ્વર ભગવાનના મત સાથે કોઈ સંબંધ નથી; તે જિનમતના વાસી નથી પણ માત્ર વેષધારી જાણવા. તેમના પ્રત્યે નિંદાની દૃષ્ટિ નહીં કરતા માત્ર દયાવૃષ્ટિથી જ જોવા યોગ્ય છે. કા
(૧૧) શ્રી શ્રેયાંસનાથ સ્વામી
શ્રી દેવચંદ્રજીકૃત વર્તમાન ચોવીશી સ્તવન (પ્રાણી વાણી જિન તણી, તુમે પારો ચિત્ત મઝાર રે...એ દેશી)
શ્રી શ્રેયાંસ પ્રભુ તણો, અતિ અદ્ભુત સહજાનંદ રે; ગુણ એક વિધ ત્રિક પરિણમ્યો, એમ ગુણ અનંતનો વૃંદ રે. મુનિચંદ જિણંદ અમંદ દિગંદ પરે, નિત્ય દીપતો સુખકંદ રે. ૧ સંક્ષેપાર્થ :— શ્રી શ્રેયાંસનાથ પ્રભુનો સહજ એટલે અકૃત્રિમ સ્વરૂપાનંદ અત્યંત અદ્ભુત એટલે આશ્ચર્યકારી છે.
પ્રભુનો જ્ઞાનગુણ એક છે પણ તે ત્રિક કહેતા ત્રણ પ્રકારે પરિણમે છે. એટલે કરણ, કાર્ય અને ક્રિયારૂપે પરિણમે છે. એવા પ્રભુમાં અનંત ગુણના વૃંદ એટલે સમૂહ છે. વળી પ્રભુ કેવા છે તો કે—મુનિચંદ એટલે વિષયકષાયથી રહિત પરિણતિવાળા મુનિઓમાં ચંદ્ર સમાન, જિણંદ કહેતા સામાન્ય કેવળીઓમાં ચંદ્ર સમાન, અમંદ કહેતા પ્રકાશમાન, દિણંદ એટલે સૂર્યની જેમ દીપતો એટલે હમેશાં દેદીપ્યમાન છે તેજ જેમનું, તથા સુખકંદ એટલે સુખનો જ સમૂહ છે જેની પાસે, એવા પ્રભુના સર્વ ગુણો સ્વકાર્યના કર્તા છે. હવે એક એક ગુણ ત્રણ પ્રકારે કેવી રીતે પરિણમે છે તે આગળની ગાથામાં જણાવે છે. ।।૧।।
૧૩૬
ચૈત્યવંદન ચોવીશી ભાગ-૧ નિજ જ્ઞાને કરી જ્ઞેયનો, જ્ઞાયક જ્ઞાતા પદ ઈશ રે; દેખે નિજ દર્શન કરી, નિજ દૃશ્ય સામાન્ય જગીશ રે. મુખ્ય
સંક્ષેપાર્થ ઃ— હે પ્રભુ ! આપ પોતાના કેવળજ્ઞાન ગુણે કરી સર્વ જગતમાં
રહેલા શેય પદાર્થોના જ્ઞાયક એટલે જાણવાવાળા છો. માટે જ્ઞાતાપદના ઈશ કહેતા સ્વામી છો. અહીં કેવળજ્ઞાન ગુણ એ કારણ છે અને સર્વ જ્ઞેયનું જાણવું એ કાર્ય છે. તથા કેવળજ્ઞાનની પ્રવૃત્તિ એ ક્રિયા છે.
તેમજ પ્રભુ પોતાના નિજ દર્શન એટલે કેવળ દર્શન ગુણે કરીને નિજ દૃશ્ય એટલે પોતાને દેખવા યોગ્ય સર્વ દ્રવ્યોની તથા પોતાની અસ્તિત્વ, વસ્તુત્વ, દ્રવ્યત્વ, પ્રમેયત્વાદિ સામાન્ય ગુણોની જગીશ કહેતા સંપત્તિને પ્રભુ સહજપણે જુએ છે. એમ કેવળજ્ઞાન કે કેવળદર્શન ગુણના કારણ વડે, જાણવાની કે જોવાની પ્રવૃત્તિરૂપ ક્રિયા કરીને સર્વ જ્ઞેયપદાર્થને જાણવારૂપ કાર્ય પ્રભુ હમેશાં કરે છે. એમ પ્રત્યેક ગુણ પોતાની પ્રવૃત્તિ ત્રણ પ્રકારે કરે છે. રા
નિજ રમ્પે રમણ કરો, પ્રભુ ચારિત્રે રમતા રામ રે; ભોગ્ય અનંતને ભોગવો, ભોગે તેણે ભોક્તા સ્વામ રે. મુ૩ સંક્ષેપાર્થ :- હવે ચારિત્રગુણનું ત્રણ પ્રકારે પરિણમન જણાવે છે :– હે પ્રભુ! નિજ શુદ્ધ આત્મસ્વરૂપમાં રમ્ય કહેતા રમવા યોગ્ય છે એમ જાણી તેમાં જ આપ રમણતા કરો છો. પ્રભુ પોતાના ચારિત્ર ગુણે કરી શુદ્ધ સ્વરૂપી એવા આત્મારામમાં જ રમણતા કરે છે. તેથી ચારિત્રગુણરૂપ કારણવડે, તેમાં રમણતા કરવારૂપ ક્રિયા કરીને પોતાના સ્વસ્વરૂપમાં જ આપ ૨મવારૂપ કાર્ય કરો છો.
હવે ભોગગુણની ત્રિવિધતા કહે છે. ભોગ્ય એટલે ભોગવવા યોગ્ય એવી આત્માની અનંત જ્ઞાન ગુણાદિ સંપદાને આપ ભોગવો છો માટે આપ ભોક્તા છો. ભોગગુણના કારણ વડે ભોગગુણની પ્રવૃત્તિરૂપ ક્રિયા કરીને નિજગુણ ભોક્તારૂપ કાર્યને કરો છો માટે આપ ભોક્તાગુણના પણ સ્વામી છો. ।।૩।। દેય દાન નીત દીજતે, અતિ દાતા પ્રભુ સ્વયમેવ રે; પાત્ર તુમ્હે નિજ શક્તિના, ગ્રાહક વ્યાપકમય દેવ રે. મુજ સંક્ષેપાર્થ :— હવે દાન ગુણ અને લાભગુણની ત્રિવિધતા જણાવે છે :– હે પ્રભુ ! આપના દાનાંતરાય કર્મનો ક્ષય થવાથી દેય એટલે દેવા યોગ્ય વીર્યની સહકારતાનું દાન આપ પોતાના સર્વ ગુણને નિત કહેતા હમેશાં દીજતે
