________________
(૧૧) શ્રી શ્રેયાંસનાથ સ્વામી
૧૩૯ મિત્રભાવે જાઓ છો, પણ મારે મન તો આપ એક જ મારા સાચા મિત્રહિતચિંતક છો! જેમ પતિવ્રતા સ્ત્રીને આખા જગતમાં વિશ્રાંતિરૂપ, આધારરૂપ તેનો પતિ એક જ હોય છે, તેને જ તે પ્રાણથી અધિક દેવતુલ્ય માને છે, તેમ હૈ પ્રભુ! આપ વિના અન્ય દેવ મને જરા પણ પ્રિય લાગતા નથી. અન્ય દેવો તો ઊલટા મારી સેવાભક્તિની આશા રાખે છે; તેઓ મારી મનઃકામનાને તો શું પૂરી કરી શકે ? એવું તેમનામાં સામર્થ્ય જ ક્યાં છે ? તેથી મેં તો તારક તરીકે આપ સમર્થને જ સ્વીકાર્યા છે ! આપને મૂકીને અન્ય દેવને હું ક્યારે પણ આરાધવાનો નથી ! આ મારી ખાસ હાર્દિક અને અચળ ટેક–પ્રતિજ્ઞા છે! જે પામરજનો અનેક પ્રકારની સાંસારિક આશાઓની પૂર્તિ માટે અનેક દેવોને સેવે છે, તેઓના ઇષ્ટ કાર્યની સિદ્ધિ થતી જ નથી. માટે મોક્ષાર્થી જીવે પૂર્ણ પરીક્ષા કરીને જે સર્વ દોષરહિત હોય તેવા એક જ સત્યદેવને ત્રિકરણયોગે પૂર્ણ શ્રદ્ધા રાખીને સેવવા જોઈએ. અન્ય દેવોમાં કદાચ કોઈ પ્રકારનો ચમત્કાર જોવામાં આવે તો પણ તેથી મોહ પામવો ન જોઈએ. આવી ઉત્તમ વૃઢતાના ધારક કર્તા પુરુષ હોવાથી ભગવાન પ્રત્યે વિનતિ કરે છે કે હે શ્રેયાંસનાથ પ્રભુ ! મારે શરણ કરવા યોગ્ય તો આપ એક જ છો! તેથી મારા પર કૃપા કરીને મને ભવસાગરથી પાર ઉતારો. ||૧|
મન રાખો તુમે સવિતણાં, પણ કિહાં એક મળી જાઓ: લલચાવો લખ લોકને, સાથી સહજ ન થાઓ. શ્રી ૨
અર્થ :- સર્વ જનોનાં મન આપ સાચવો છો પણ કોઈકની સાથે જ એકરૂપ થાઓ છો. લાખો લોકોને આપ લલચાવો છો એટલે કે ગુણોથી આકર્ષા છો, પણ અલ્પ પુરુષાર્થીઓના આપ સહેજ સાથીદાર બનતા નથી.
| ભાવાર્થ :- હે પ્રભુ! જેમ કોઈ ગૃહસ્થને ત્યાં ઘણા અતિથિ આવ્યા હોય તો તે દરેકને માન આપે-આદર સત્કાર કરે પણ તેમાં કોઈ પોતાનો ખાસ ઇષ્ટજન હોય તો તેનું ખૂબ સ્વાગત કરી, તેને હૃદયથી ગુપ્તમાં ગુપ્ત વાત હોય તે પણ જણાવી, તેની સાથે અભિન્નભાવે વર્તે છે. તેમ હે પ્રભુ! આપ પણ ઉપર ઉપરથી દરેકનાં મન સાચવો છો, દરેકની સેવા સ્વીકારો છો, કોઈને આપ ખોટું લગાડતા નથી પણ જે કોઈ આપનો સાચો ભક્ત હોય તેની સાથે તો આપ અભેદભાવથી મળી જાઓ છો! આવી રીતે પક્ષપાત કરવો એ આપ જેવા નિરાગીને ન ઘટે! આપને તો બધા સરખા જ હોવા જોઈએ !
વળી આપ લાખો લોકોને લલચાવો છો અર્થાત્ આપની તરફ ગુણોવડે
૧૪૦
ચૈત્યવંદન ચોવીશી ભાગ-૧ આકર્ષો છો. મોટી મોટી મોક્ષની આશાઓ આપો છો તેથી બિચારા અનેકજનો આપને રાતદિવસ સેવે છે; છતાં તે સર્વથી આપ તો સદા ભિન્ન જ રહો છો. તેના અલ્પ પ્રયાસથી આપ તેના સાથીદાર થઈ જતા નથી. બહુ બહુ પ્રયાસ કરવામાં આવે ત્યારે કોઈકને-લાખોમાં એકને જ આપ પ્રાપ્ત થઈ શકો છો ! આવી સ્થિતિ હોવાથી મંદ વીર્યવાળા ઘણા તો આપને છોડી દે છે. છેવટ સુધી તો કોઈક અપૂર્વ વીર્યવાન ભાગ્યશાળી જ ટકી રહે છે.
આ ગાથાથી ખાતાં પીતાં પ્રભુ મળી શકતા નથી, અર્થાત્ અલ્પ પ્રયાસે પ્રભુ સાધ્ય થતાં નથી પણ અપૂર્વ વીર્ય ફોરવવાથી જ તે પ્રાપ્ત થઈ શકે એમ છે. એમને પ્રાપ્ત કરવાનું કાર્ય લોઢાના ચણા ચાવવા જેવું અતિ વિકટ અને દુષ્કર છે, એમ કર્તાએ સૂચવ્યું છે. માટે પ્રમાદ છોડી અત્યંત પુરુષાર્થશીલ બનવું યોગ્ય છે. ||રા
રાગ ભરે જન મન રહો, પણ તિહું કાલ વૈરાગ;
ચિત્ત તુમારા રે સમુદ્રનો, કોઈ ન પામે રે તાગ. શ્રી૩
અર્થ - પ્રશસ્ત રાગથી ભરેલા લોકોના મન વિષે એટલે ભક્તિભાવથી ભરેલા લોકોના હૃદયમાં આપ સદા છો, છતાં ત્રણે કાળ આપ તો વીતરાગી જ રહો છો. આવા આપના ચિત્તરૂપ સમુદ્રનો કોઈ પાર પામી શકે તેમ નથી.
ભાવાર્થ:- હે પ્રભુ ! ભક્તજનો નિરંતર જાગૃત અને સુપ્ત અવસ્થામાં આપનું જ ધ્યાન ધરે છે. એટલે કે પૂર્ણ રાગથી ભરેલા ભક્તજનના હૃદયમાં આપ સદા સ્થિત રહો છો છતાં પણ તે રાગની આપને કિંચિતું પણ અસર થતી નથી. તે વખતે પણ આપનું અંતર તપાસીએ તો ત્યાં સદા કાળ વૈરાગ્ય જ એટલે રાગ રહિતતા જ જોવામાં આવે છે ! એવા આપના વૈરાગ્યવાળા હૃદયરૂપી સમુદ્રના પારને પામવા કોણ સમર્થ છે?
પ્રભુના વાસ્તવિક સ્વરૂપને સમ્યજ્ઞાન પ્રાપ્ત થયું હોય તો જ જાણી શકાય. આ ઉપરથી દરેક જીવે યથાર્થ સમ્યદ્રષ્ટિ પ્રાપ્ત કરવી જોઈએ. અને તે પ્રાપ્ત કરવા માટે સમ્યવૃષ્ટિને આપનાર એવા સદ્ગુરુની શોધ કરી તેની આજ્ઞાએ વર્તવું જોઈએ. સા.
એવા શું ચિત્ત મેળવ્યું, મેળવ્યું પહેલાં ન કાંઈ;
સેવક નિપટ અબુઝ છે, નિર્વહેશો તુમે સાંઈ. શ્રી૦૪
અર્થ:- એવા વીતરાગી પ્રભુ સાથે હવે ચિત્તને જોડ્યું છે. પણ પહેલા આપને ઓળખી શક્યો નહીં; પણ હે પ્રભુ! આ સેવક તો નિપટ એટલે અત્યંત
