________________
(૫) શ્રી સુમતિનાથ સ્વામી
પ૭ તે આત્મતત્ત્વ પામવાની ઈહા એટલે ઇચ્છા પ્રગટે છે. પછી હું પણ કેવી રીતે કર્મથી મુક્ત થાઉં, ક્યારે મારા સ્વઆત્મગુણનો હું ભોગી થઈશ, પુગલની એંઠને તેજી આત્મસ્વભાવને ક્યારે પામીશ, એવો તત્ત્વરંગ જામતો જાય છે. અને તત્ત્વરંગી થવાથી રાગદ્વેષાદિ-દોષોને ત્યાગતો જાય છે, તેમ તેમ આત્મતત્ત્વ ભણી ઢળી આત્મસ્વરૂપને લીહે કહેતાં પામતો જાય છે. દા. શુદ્ધ માર્ગે વધ્યો, સાધ્ય સાધન સાધ્યો, સ્વામી પ્રતિઈદે સત્તા આરાધે; આત્મનિષ્પત્તિ તિમ સાધના નવિ ટકે, વસ્તુ ઉત્સર્ગ આતમ સમાપે. અહો-૯
સંક્ષેપાર્થ:- હવે સમકિત પામી સાધક આગળ કેમ વધે છે તે જણાવે છે - સાધક એવો મુમુક્ષુ શુદ્ધ મોક્ષમાર્ગમાં આગળ વધીને સાપ્ય એવા પોતાના પરમાત્મપદના સાધનનો ઉપાય કરતો થકો સ્વામી શ્રી સુમતિનાથ પ્રભુની પ્રતિષ્ઠદે એટલે પ્રભુના જેવી જ પોતાની આત્મસત્તા છે તેની આરાધના કરી તેને પ્રગટ કરે છે. અને નિર્મળ શુદ્ધ આત્માનંદને ભોગવે છે. ત્યાં આત્મનિષ્પતિ કહેતા પૂર્ણ પ્રાપ્તિ થતાં તે પ્રાપ્ત કરવાના સાધનકારણ ટકતા નથી, ટળી જાય છે. જેમ જેમ કાર્ય નીપજે છે તેમ તેમ કારણનો નાશ થાય છે. જ્યારે આત્મવસ્તુને ઉત્સર્ગ રીતે એટલે ધોરીમાર્ગે સંપૂર્ણપણે આત્મસમાધિ એટલે સિદ્ધપણાને પામે છે ત્યારે તેનું સાધન કારણપણે રહેતું નથી. માહરી શુદ્ધ સત્તાતણી પૂર્ણતા, તેહનો હેતુ પ્રભુ તુંહી સાચો; દેવચંદ્ર સ્તવ્યો મુનિગણે અનુભવ્યો, તત્ત્વ ભક્ત ભવિક સકળ રચો. અહો૦૧0
સંક્ષેપાર્થ:- હે પ્રભુ! મારી નિર્મળ આત્મસત્તાની સંપૂર્ણ પ્રાપ્તિ કરવા માટેના આપ જ સાચા નિમિત્તકારણ છો. તમારા જેવા શુદ્ધ પરમાત્માનું નિમિત્ત પામ્યા વિના મારા આત્માનો નિર્મળ મોક્ષ થઈ શકે નહીં. સર્વ આત્માની એ જ રીતિ છે. પ્રભુનું નિમિત્ત ગ્રહી ઉપાદાનકારણ એવા આત્માને બળવાન કરે તો જ જીવનો મોક્ષ થઈ શકે; બીજી રીતે નહીં. ચારે પ્રકારના દેવોમાં ચંદ્ર સમાન મોટા એવા ઇન્દ્રોએ આપની સ્તુતિ કરી તથા નિગ્રંથ મુનિઓએ આપના શુદ્ધ સ્વરૂપનો અનુભવ કર્યો, એવા આપના શુદ્ધ આત્મતત્ત્વની પ્રાપ્તિ અર્થે સર્વ ભવ્યો ભક્તિપૂર્વક રાચો, અર્થાત્ પ્રભુની ભક્તિમાં ભાવપૂર્વક તન્મય બનો; તો જરૂર આત્મસિદ્ધિની પ્રાપ્તિ થશે. ||૧૦.
ચૈત્યવંદન ચોવીશી ભાગ-૧ (૫) શ્રી સુમતિનાથ સ્વામી શ્રી યશોવિજયજીકૃત વર્તમાન ચોવીશી સ્તવન
(ઝાંઝરિયો મુનિવર–એ દેશી) સુમતિનાથ ગુણશું મિલીજી, વાધે મુજ મન પ્રીતિ, તેલબિંદુ જિમ વિસ્તરેજી, જલમાંહે ભલી રીતિ;
સોભાગી જિનશું લાગ્યો અવિહડ રંગ.૧ અર્થ:- સુમતિનાથ પ્રભુના ગુણોનો જેમ જેમ મેળાપ થાય છે અર્થાત્ તેની ઓળખાણ થાય છે તેમ તેમ તેમના પ્રત્યે મારો પ્રેમ વિશેષ વૃદ્ધિને પામે છે. જેમ જળમાં પડેલું તેલનું ટીપું સારી રીતે વિસ્તાર પામે છે તેમ એ પ્રભુ ઉપર મારા મનમાં પ્રીતિ વધતી જાય છે. સૌભાગ્યવાન એવા પ્રભુ સાથે કદી ખસી ન શકે તેવો પ્રેમનો રંગ મને લાગ્યો છે.
ભાવાર્થ :- સમ્યક છે મતિ જેની એવા સુમતિનાથ પ્રભુના ગુણગ્રામ કરતાં, કર્ના મહાપુરુષ કહે છે કે, સુમતિનાથ પ્રભુના સદ્ગુણો સંબંધી વિચારણાં કરતાં, તેમાં જ તલ્લીન થતાં મારા મનનો આંતરિક રાગ એ પ્રભુ પ્રત્યે પ્રતિસમય વધતો જાય છે, આ ગાળામાં તેમજ અન્ય ગાથાઓમાં પણ આ વાતના સમર્થનમાં કૃષ્ણેતો આપે છે. જેમ પાણીમાં તેલનું એક ટીપું પડ્યું હોય તે તત્કાળ તેમાં સર્વત્ર ફેલાઈ જાય તેમ મારા મનમાં પ્રભુ પરની પ્રીતિ પણ વૃદ્ધિને પામે છે. સૌભાગ્ય નામકર્મના ઉદયવાળા એવા પ્રભુની સાથે મને એવો પ્રીતિનો રંગ લાગ્યો છે કે એ રંગ ઉતારી નાખવા કોઈ મારા ઉપર યુક્તિ, પ્રયુક્તિ કે ઇન્દ્રજાળ આદિના પ્રયોગો કરે તોપણ તે રંગમાં ફેરફાર થઈ શકે નહીં; એવો તે સચોટ રંગ મને લાગ્યો છે. [૧]
સજ્જનશું જે પ્રીતડીજી, છાની તે ન રખાય;
પરિમલ કસ્તૂરી તણોજી, મહીમાંહે મહકાય. સો૨
અર્થ:- સજ્જન પુરુષ સાથે થયેલી પ્રીતિ છાની રાખી શકાતી નથી. જેમ કસ્તુરીની પરિમલ એટલે સુગંધ પૃથ્વી ઉપર મહેકે છે તેને ઢાંકી રાખી શકાતી નથી તેમ.
ભાવાર્થ :- ઉત્તમ પુરુષો સાથે થયેલી પ્રીતિ સ્વાભાવિક રીતે જ જાહેરમાં જણાઈ આવે છે. ગુણોની પ્રાપ્તિને અર્થે જ એ પ્રીતિ થયેલી હોય છે.
