________________
(૧૦) શ્રી શીતલનાથ સ્વામી
૧૨૭
સર્વમાં તું તો સાયર એટલે સમુદ્ર સમાન છો અને તેઓ કૂવા સમાન છે. તેઓ બધા ખજવા એટલે આગીયા નામના જીવડાની પેઠે અલ્પ પ્રકાશક છે જ્યારે તું તો દિનકર એટલે સૂર્યની જેમ પરમ તેજસ્વી છો.
ભાવાર્થ :— હે પ્રભુ! આ જગતમાં દાતાર તરીકે પોતાને ગણતા અને કહેવરાવતા ઘણા દેવો છે. છતાં હું તો આપની પાસે જ યાચના કરવા આવ્યો છું. તેનું કારણ એ છે કે કૂવો જેમ ક્યારેક સુકાઈ જાય અને ક્યારેક વળી ઘણા જનસમુહને જળ પૂરું પાડે છે; તેમ તે દેવો પણ રાગી દ્વેષી હોવાથી કોઈના આ ભવ સંબંધી પુણ્ય હોય તો મનોવાંછિત પૂરે છે. જ્યારે આપ તો સમુદ્ર જેવા છો એટલે સમુદ્રની કોઈ અવજ્ઞા કરે અથવા કોઈ તેની શ્રીફળ આદિથી પૂજા કરે છતાં તેની દરકાર ન કરતાં તે તો દરેકની ઉપર સમભાવવાળો રહે છે, અને પોતાની પારાવાર જળઋદ્ધિથી ક્યારે પણ અભિમાની થતો નથી, તે મુજબ આપ પણ પૂજકને અને નિંદકને સમ ગણી દરેક જીવનું કલ્યાણ કેમ થાય ? સર્વ જીવ શાસનરસિક કેમ બને ? એવી ચિંતા-દયાભાવ રાખી દરેક અર્થી જીવની મનઃકામનાઓ કોઈપણ જાતના પક્ષપાત વગર પૂરી પાડો છો. અને એવી મને આપનામાં શ્રદ્ધા હોવાથી સેવ્યરૂપે મેં આપને જ સ્વીકાર્યા છે. વળી એનું બીજું કારણ એ પણ છે કે ખદ્યોત એટલે આગીઆ નામના કીડાઓ જેમ માત્ર જરા જરા પ્રકાશ આપીને વિરમે છે, તેની પેઠે તે સર્વ દેવો ક્વચિત્ કોઈના પુણ્યપ્રભાવે કોઈ પ્રકારના સાંસારિક મનોરથો પૂરે છે અને પુણ્યના અભાવે કંઈ કરી શકતા નથી. વળી કોઈવાર જો કોપે તો ઊલટા કોઈનું અમંગળ પણ કરવા તૈયાર થઈ જાય છે. એટલે તેઓ તો ખદ્યોત જેવા છે. પણ સૂર્ય જેમ સર્વ ઉચ્ચનીચ મનુષ્યોને સરખો જ પ્રકાશ આપે છે, તેમ આપ પણ દરેક શરણાગત જીવના અંતઃકરણમાંથી, કોઈપણ જાતના ભેદભાવ વિના અજ્ઞાન અંધકારને દૂર કરી તેઓને નિરંતર જ્ઞાનપ્રકાશ કાંઈપણ સંકોચ વિના આપો છો ! આ સર્વ હકીકતો મને સારી રીતે વિદિત હોવાથી જ હું આપની હારમાં સેવકરૂપે ઉપસ્થિત થયો છું. ।।૨।।
મોટો જાણી આદર્યો, દારિદ્ર ભાંજો જગતાત હો;
તે કરુણાવંત શિરોમણિ, હું કરુણાપાત્ર વિખ્યાત હો. શ્રી૩ અર્થ :— હે જગતપિતા! મેં આપને મોટા જાણીને અંગીકાર કર્યા છે, તો હવે તમે મારી દરિદ્રતાને ભાંગી નાખો. દયાળુઓમાં આપ જ સર્વથી શ્રેષ્ઠ છો અને આપની કૃપા પામવાને યોગ્ય એવો હું પણ જગતમાં પંકાએલો પાત્ર છુ.
ચૈત્યવંદન ચોવીશી ભાગ-૧
ભાવાર્થ :– હે જગત્વત્સલ મહાપ્રભુ ! જગતને વિષે વર્તતા સર્વ દેવોને મેં જોયા અને તેમનાં ચરિત્રો પણ જાણ્યાં, તથા તેમના સ્વરૂપ, સ્થિતિ અને સામર્થ્ય આદિ સર્વનું મેં સૂક્ષ્મ રીતે અવલોકન કર્યું. અને ત્યારબાદ આપની સાથે એઓની તુલના કરી. તેના પરિણામે આપ એ સરખામણીમાં સર્વોત્તમ ભાસ્યા. એટલા માટે મેં આપને પૂજ્ય, ધ્યેય, ઉપાસ્ય અને આરાધ્ય જાણી અંગીકાર કર્યા છે. તો હવે મારી અનાદિકાળની સ્વસ્વરૂપ ગુમાવી બેસવા જેવી નિષ્કૃષ્ટ સ્થિતિને દૂર કરી મને આત્મસમૃદ્ધિ પ્રાપ્ત કરાવી આપો. કારણ કે હવે મેં આપનું શરણ લીધું છે! હવે આપ જેવા મારા ઉપર કૃપાદૃષ્ટિ નહિ કરો તો અન્ય કોણ કરવા સમર્થ છે? વળી આપ દયાળુપણાની સ્થિતિમાં પણ સર્વથી ઉચ્ચપદ ધરાવો છો. અન્ય દેવો તો ભૂલથી પણ કોઈ ઉપાસનામાં ખામી રહેવા પામે તો તેના ઉપર દ્વેષ રાખી તેને અનેક પ્રકારની યાતના-પીડા ઉપજાવે છે! જ્યારે આપ એટલા બધા શરણાગતવત્સલ અને ભાવદયાધારક છો કે આપને કોઈ ઈરાદાપૂર્વક પ્રાણાંત કષ્ટ આપે તો પણ તેનું એકાંત હિત કેમ થાય ? તે તરફ જ માત્ર આંતરિક વલણ ધરાવો છો પણ તેના કાર્ય તરફ તો જોતાં જ નથી ! આપ એવા મહા કરુણાળુ છો અને હું એવી મહા કરુણાને મેળવવા યોગ્ય જગત વિખ્યાત પાત્ર છું. માટે મારા ઉપર કૃપા કરી મારો ઉદ્ધાર કરો. IIII
૧૨૮
અંતરજામી સવિ લહો, અમ મનની જે છે વાત હો;
મા આગળ મોસાળના, શા વરણવવા અવદાત હો. શ્રી૪ અર્થ :— હે અંતર્યામી ભગવાન! મારા મનની દરેક વાત આપ જાણો છો તો હવે મા આગળ મોસાળપક્ષના માણસોના અવદાત એટલે તેમની હકીકતના શા વર્ણન કરવા ? તે તો સર્વ જાણે છે. તેમ આપ તો પ્રભુ સર્વ જાણો છો.
ભાવાર્થ :– હે પ્રભુ! આપને વિશેષ શું કહું? આપ બધું જાણો છો. અનુપમ જ્ઞાની હોવાથી હું આપની પાસે શા માટે આવ્યો છું? અને મારા મનમાં શી આકાંક્ષા છે? એ સર્વ આપનાથી લેશ પણ અજાણ્યું નથી. જેમ પોતાની મા આગળ માતૃપક્ષના કુટુંબીજનોનાં વૃત્તાંતો વર્ણવવાની જરૂર હોય નહિ કારણ કે તે તો સર્વ જાણે જ છે. તેમ આપ તો વળી સર્વજ્ઞ છો તેથી આપની પાસે વધારે કહેવાની કાંઈ જરૂર હોય નહીં. II૪
જાણો તો તાણો કિશ્યું? સેવા ફલ દીજે દેવ હો;
વાચક યશ કહે ઢીલની, એ ન ગમે મુજ મન ટેવ હો. શ્રીપ અર્થ :— આપ સર્વ જાણો છો તો શા માટે તાણી રાખો છો ? હે દેવ !
