________________ 11. ગ્રીવા (ડોક) વિપાકસૂત્ર 12. મસ્તક (લલાટ) દષ્ટિવાદ જ્ઞાતાધર્મકથાગ પછી શ્રીઉપાસકદશાંગ નામનું સાતમું આગમ આવે છે, જેને આગમપુરુષની નાભિના સ્થાને ગણવામાં આવ્યું છે. “નાભિનો નાદ” માનવજીવનમાં જે મહત્ત્વ ધરાવે છે તે મહત્ત્વ સાધના જીવનમાં ઉપાસકદશાંગસૂત્રનાં વચનો ધરાવે છે. આ આગમ 812 શ્લોક પ્રમાણ છે. જેનાં ઉપર નવાંગી ટીકાકાર પૂ. આ શ્રી. અભયદેવસૂરિજી મહારાજાની વૃત્તિ છે, જે 800 શ્લોક પ્રમાણ છે. આ એક ટીકા સિવાય આ આગમ ઉપર વર્તમાનમાં નિર્યુક્તિ-ચૂર્ણિભાષ્યાદિ એક પણ સાહિત્ય ઉપલબ્ધ થતું નથી. તેથી વર્તમાનમાં માત્ર 1912 શ્લોક પ્રમાણ સાહિત્ય ઉપલબ્ધ છે. આના આધારે દરસાવયચરિયું, દશશ્રાવક ચરિત્ર જેવા ગ્રંથો બનેલા છે. આ આગમ શ્રાવકોના જીવનને દર્શાવનાર હોવાથી કથાનુયોગમાં સમાવેશ પામે છે, તો અપેક્ષાએ શ્રાવકજીવનના સમ્યકત્વપૂર્વક બાર વ્રતના આચારો અને અતિચારોની વાત હોવાથી ચરણકરણાનુયોગમાં પણ આ આગમ ગણાય છે. આજથી 2569 વર્ષ પૂર્વે રચાયેલું આ આગમ અર્ધમાગધી-પ્રાકૃતભાષામાં છે. આ આગમમાં પરમાત્મા મહાવીરના ઉપદેશને ઝીલીને સમ્યકત્વપૂર્વક બાર વ્રત સ્વીકારનારા દશ મહાશ્રાવકની કથા છે. એકમાત્ર આ આગમ એવું છે કે જેમાં સંપૂર્ણતયા શ્રાવકજીવનની જ વાતો કરવામાં આવી છે. પૂર્વના કાળમાં શ્રાવક ઉપાસક શબ્દથી ઓળખાતા હતા. વિશેષ સ્પષ્ટતા માટે ક્વચિત્ શ્રમણોપાસક શબ્દ પણ વપરાતો. વર્તમાનમાં શ્રમણોપાસક અને શ્રાવક શબ્દ વધુ પ્રચલિત છે. અહીં ઉપાસક શબ્દમાં 35 સમીપે, ગાતે તિષ્ઠતીત્યુપાસ: નજીક રહેવાવાળો” અર્થ છે. જે સાધક શ્રમણ એવા સાધુભગવંતની નજીક રહે તે શ્રમણોપાસક. આ અર્થ શ્રાવક-જીવનનાં ઘણા પાસાને સ્પષ્ટ કરે છે. શ્રમણની ઉપાસના-સેવા-ભક્તિ કરે તે શ્રાવક, શ્રમણના સાનિધ્યમાં રહે તે શ્રાવક, શ્રમણના વચનોને સાંભળે તે શ્રાવક, શ્રમણ બનાવાની ભાવનામાં રમે તે શ્રાવક, જીવનના દરેક પ્રસંગમાં શ્રમણની ઇચ્છાને જ પ્રાધાન્યતા આપે તે શ્રાવક અને શ્રમણના પાતંત્ર્યને સ્વીકારે તે શ્રાવક. આ આગમમાં પરમાત્મા શ્રી મહાવીરના સ્વહસ્તે બારે વ્રત ઉચ્ચરનારા 1,49,OOO શ્રાવકોમાં અગ્રગ્રમ્ય દશ મહાશ્રાવકોના જીવનને દર્શાવતું 56 | આગમની ઓળખ
