________________ એ 36 અધ્યયનો એટલે જ ઉત્તરાધ્યયન સૂત્ર. એવી અત્યારની પ્રચલિત માન્યતા છે. આ આગમ ઉપર પૂ.આ.શ્રી ભદ્રબાહુસ્વામીજી મહારાજાની 107 ગાથા પ્રમાણ નિર્યુક્તિ છે. સ્વતંત્ર ભાષ્ય ઉપલબ્ધ નથી છતાં નિર્યુક્તિ સાથે સંલગ્ન 45 જેવી ગાથાઓ ભાષ્યની જણાય છે, એમ કેટલાકો માને છે. ચૂર્ણિ પૂ.આ.શ્રી જિનદાસગણિ મહત્તર રચિત છે. જેઓશ્રીએ શ્રીદશવૈકાલિકચૂર્ણિની રચના કર્યા બાદ આ આગમની ચૂર્ણિ રચેલી છે. નિર્યુક્તિમાં જણાવ્યા અનુસાર આ આગમનાં અધ્યયનો મુખ્યત્વે ચાર વિભાગમાં વહેંચાયેલાં છે. ૧-જિનભાષિત, ૨-અંગપ્રભવ, ૩-પ્રત્યેકબુદ્ધરચિત અને ૪-સંવાદસમુસ્થિત. દ્રુમપુષ્પિકા નામનું દશમું અધ્યયન પરમાત્મા શ્રી મહાવીરે પોતાના સ્વમુખે પ્રકારેલું છે. પરીષહ નામનું બીજું અધ્યયન દષ્ટિવાદ નામના બારમા અંગમાંથી લેવામાં આવ્યું છે. આ વાત વાદિવેતાલ પૂ.આ.શ્રી શાંતિસૂરિજી મહારાજાએ સ્વરચિત ટીકામાં પણ કરેલી છે. કાપિલીય નામનું આઠમું અધ્યયન પ્રત્યેકબુદ્ધ કપિલે કહેલ છે તથા કેશિગૌતમીય નામક ત્રેવીસમું અધ્યયન સંવાદ સ્વરૂપે છે. ગ્રંથ અને અધ્યયનના કર્તા અંગે અનેક માન્યતાઓ વિદ્યમાન છે. જેનો નિર્ણય વિશિષ્ટજ્ઞાની જ કરી શકે. ટીકાગ્રંથોમાં સૌ પ્રથમ શિષ્યહિતાવૃત્તિ વાદીવેતાલ પૂ. શ્રી શાંતિસૂરિજી મહારાજે રચેલ છે. મૂળસૂત્ર અને નિર્યુક્તિ એમ બંને ઉપરથી આ ટીકા વર્તમાનમાં પાઈયટીકાના નામે પ્રસિદ્ધ છે. પૂ.આશ્રી નેમિચંદ્રસૂરિજી મહારાજા રચિત સુખબોધાવૃત્તિ અત્યંત સરળ છે. 12000 શ્લોક પ્રમાણ આ વૃત્તિ વિ.સં. 1129 માં પૂર્ણ થઈ છે. અન્ય પણ 20 થી અધિક મહાપુરુષોએ અર્થસભર વૃત્તિઓ રચી છે. જેમાંથી સંવત 1989 માં પૂ.શ્રી ભાવવિજયજી મહારાજે રચેલ વૃત્તિ સૌથી વધુ પ્રચલિત છે. જેમાં વિષયને અનુકૂળ કથાઓનો પણ પ્રચૂર ઉપયોગ થયેલ છે. એકંદરે આ આગમ ઉપર સર્વાધિક કાર્ય થયેલું જણાય છે. ઉત્તરાધ્યયન સૂત્ર-૧ || 183
