________________ દ્રવ્યાનુયોગની પ્રધાનતાસભર આ અનુયોગદ્વાર આગમ લગભગ 1899 શ્લોક પ્રમાણ છે. જેમાં ૧૫ર ગદ્યસૂત્ર છે. 143 પદ્યસૂત્ર છે. એના ઉપર પૂ.આ.શ્રી જિનદાસ મહત્તર રચિત 2265 શ્લોક પ્રમાણ ચૂણિ છે. પૂ.આશ્રી. હરિભદ્રસૂરિજી મહારાજાની સંક્ષિપ્તવૃત્તિ છે. મલધારી પૂ.આ.શ્રી હેમચંદ્રસૂરિજી મહારાજાની પ૯૦૦ શ્લોક પ્રમાણ બ્રહવૃત્તિ છે. સૌ પ્રથમ પાંચજ્ઞાનની વાત દ્વારા મંગલાચરણ કર્યું છે. તેમાં શ્રુતજ્ઞાનનો સવિશેષ પરિચય આપ્યો છે. કારણકે શ્રુતજ્ઞાન માટે જા ભણવાની આજ્ઞારૂપ ઉદેશ, સ્થિરીકરણ રૂ૫ સમુદે શ, અન્યને ભણાવવાના અધિકાર સ્વરૂપ અનુજ્ઞા અને વિસ્તારથી વ્યાખ્યા થતી હોય છે. બાકીના ચાર જ્ઞાનમાં ઉદે શાદિ ન હોવાથી તેવી વ્યાખ્યા કરવાની રહેતી નથી. આગળ વધતાં આવશ્યકના અનુયોગનો પ્રારંભ એ રીતે કર્યો છે કે પહેલી નજરે ભણનારને એવું જ લાગે કે, હવે આવશ્યકસૂત્રની વ્યાખ્યા થશે. પરંતુ તેવું નથી. વ્યાખ્યા કરવા જરૂરી એવા ચાર દ્વારોની વિચારણા ગ્રંથકારે કરવી છે. માટે આવશ્યક સૂત્રને માત્ર દૃષ્ટાંતરૂપે પ્રસ્તુત કર્યું છે. આવશ્યકશ્રુતસ્કે ધાધ્યયન' નામની વ્યાખ્યા 1 - ઉપક્રમ, 2 - નિક્ષેપ, 3- અનુગમ અને 4- નય એમ ચાર દ્વારોથી કરી છે. 1. ઉપક્રમ - પ્રસ્તુત આગમનો મહત્તર વિભાગ આ ઉપક્રમની સમજ આપવામાં ફાળવ્યો છે. ગ્રંથની રચના જ એવી રીતે કરી છે કે બાકીના નિક્ષેપ, અનુગમ અને નય માટે જરૂરી વાતો પણ ઉપક્રમમાં જ સમાવી લીધી છે. જેની વાતો કરવાની હોય તે ગ્રંથની સારભૂત વાતોને પહેલાં ટૂંકમાં કહેવી તે ઉપક્રમ. જેનાથી પદાર્થો નિક્ષેપ યોગ્ય બને છે. તેના ભેદો - પ્રભેદોનાં લક્ષણો અને દૃષ્ટાંતો પૂરેપૂરી સ્પષ્ટતાપૂર્વનાં છે. જેના કારણે આ દ્વારા એક ખાસ પ્રકરણ બની ગયું છે. 2. નિક્ષેપ - નામ, સ્થાપના, દ્રવ્ય અને ભાવ એમ નિપાના જઘન્યથી 21 ના આગમની ઓળખ
