________________ ઉપચારોનો ઉપયોગ કરવો તથા વમન, વિરેચન, ધૂપ દેવો અગર ધુમાડો પીવો, અંજન બનાવવું, સ્નાન કરાવવું વગેરે ક્રિયાઓ ન કરે તે સાધુ કહેવાય છે. ક્ષત્રિય, ગણ, ઉગ્ન, રાજપુત્ર, બ્રાહ્મણ, ભોગી અને શિલ્પીઓની પૂજા-પ્રશંસા ન કરે તે સાધુ કહેવાય છે. આ તો દિશાસૂચન છે. 16. બ્રહ્મચર્ય સમાધિસ્થાન - ગદ્ય અને પદ્ય એમ ઉભયશૈલી છે. જેમાં સાધુએ બ્રહ્મચર્યની રક્ષા માટે 10 સ્થાનોનો ત્યાગ કરવાનો કહ્યો છે. 1. સ્ત્રી, પશુ અને નપુંસકથી રહિત વસતિનું સાધુ સેવન કરે. 2. સ્ત્રીકથાનો ત્યાગ કરે. 3- સ્ત્રી સાથે એક આસને ન બેસે. 4. સ્ત્રીઓનું દર્શન, સ્મરણ કે ચિંતન ન કરે. 5. આજુ-બાજુ કે પડખે રહીને સ્ત્રીના શબ્દોનું શ્રવણ ન કરે. 6. ભોગવેલા ભોગોનું પુન:સ્મરણ ન કરે. 7. ઘી વગેરે સ્નિગ્ધ પદાર્થો ન વાપરે. 8. અતિમાત્રામાં આહાર ન કરે. 9. શરીરની વિભૂષા ન કરે. 10. સ્ત્રીના શબ્દ, રૂપ, રસ, ગંધ કે સ્પર્શમાં આસક્તિ ન કરે. આ દસ બાબતોમાં કાળજીવાળો સાધુ શુદ્ધ બ્રહ્મચર્ય પાળી શકે. 17. પાપશ્રમણીય - આગમ ન ભણે તે પાપશ્રમણ. ખાઈ-પીને મઝેથી સૂવે તે પાપશ્રમણ. આચાર્યાદિની નિંદા કરે તે પાપશ્રમણ. ગુરુવર્ગની સેવા ન કરે તે પાપશ્રમણ. પરસ્પર કષાયોની ઉદીરણા કરે તે પાપશ્રમણ. સ્વચ્છેદ બની ગુરુ-ગચ્છ છોડે તે પાપશ્રમણ. શુભા-શુભ નિમિત્તના કથનથી ગૃહસ્થોના કામ કરે તે પાપભ્રમણ. આ અધ્યયનમાં ‘પાપશ્રમણ શબ્દ દ્વારા ચોયણા કરીને સાધુને નિર્જરાશ્રમણ” - ‘ધર્મશ્રમણ બનાવવાની જ પ્રભુએ ભાવ કરુણા કરી છે. 18. સંયત - કાંડિલ્ય નગરીના રાજા સંજયને પ્રસંગોપાત્ત મુનિદર્શન થયું. શિકારશોખને વશ રાજાએ મુનિઉપદેશ સાંભળીને રાજ્યનો ત્યાગ કરી દીક્ષા લીધી. ગીતાર્થ બન્યા. વિહારમાર્ગે અન્ય ક્ષત્રિયમુનિનો ભેટો થયો. જેમણે ક્રિયાવાદી, અક્રિયાવાદી વગેરે મિથ્યા ધર્મો એકાન્તિક અને અસત્ય ભાષણ કરનારા છે. તેવું પ્રભુ મહાવીર કહે છે, તે વાત સમજાવી સંયમપ્રધાન જિનધર્મમાં વધુ સ્થિર કર્યા. આ કથાવસ્તુ અંતર્ગત અનેક ચક્રવર્તીઓ, રાજવીઓના સંસાર ત્યાગની વાતો પણ 54 ગાથામાં કરી ઉત્તરાધ્યયન સૂત્ર-૩ || 191
