________________ 5. પ્રતિસેવના દ્વારઃ 787,788,789 એમ ત્રણ જ ગાથામાં આ દ્વાર બતાવ્યું છે. મલિન, ભંગ, વિરાધના, સ્કૂલના, ઉપઘાત, અશુદ્ધિ અને સબલીકરણ શબ્દો પ્રતિસેવના અર્થને સૂચવે છે. ચારિત્રનું પાલન કરતાં જે જે વિરુદ્ધ-દોષિત આચરણ થાય તે પ્રતિસેવના કહેવાય. જેમાં હિંસાદિ, પ્રત્યે નિર્મમ અને દ્રવ્ય-ક્ષેત્ર-કાળ અને ભાવથી અપ્રતિબદ્ધ જીવો પ્રતિસેવનાથી બચી શકે છે. નિર્મણ સંયમ જીવી શકે છે. 6. આલોચના દ્વારઃ 790 થી 792 ની ત્રણ ગાથામાં પ્રતિસેવનાની આલોચના સંબંધી વિધિ બનાવી છે. મૂળગુણ સંબંધી અને ઉત્તરગુણ સંબંધી આલોચના માત્ર ચાર કાનવાળી હોય છે. આલોચક સાધુના બે અને પ્રાયશ્ચિત્તદાતા આચાર્યના બે એમ ચાર કાન કહેવાય છે. આલોચના દ્વારા આત્મશુદ્ધિ કરવી જ જોઈએ, ગુરુદત્ત પ્રાયશ્ચિત્ત યથાતથ પૂરું કરવું જ જોઈએ, ક્ષણભર શલ્ય સહિત ન રહેવું, શલ્યોદ્વારનો ઉપાય રત્નત્રયીની આરાધના છે, મદનાં સ્થાનો છોડી બાળભાવ કેળવવો, વગેરે વાતોના અંતે આલોચના કરતાં-કરતાં જીવો કેવી રીતે કેવળજ્ઞાન પામ્યા તેના 43 પ્રકાર બતાવ્યા છે. ૭.વિશુદ્ધિકારક શુદ્ધિ બે પ્રકારે છે.૧-દ્રવ્યશુદ્ધિ, ૨-ભાવશુદ્ધિ મૂળગુણ અને ઉત્તરગુણમાં જે દોષો લાગ્યા હોય, તેની આલોચના-પ્રાયશ્ચિત્ત દ્વારા શુદ્ધિ કરવી તે ભાવશુદ્ધિ. તેનો અહીં અધિકાર છે. સાધકના જીવનમાં આઠ પ્રકારે દોષની સંભાવના છે. ૧-સહસાત્કારે, ૨-અજ્ઞાનતાથી, ૩-ભયથી, ૪-બીજાની પ્રેરણાથી, ૫-આપત્તિથી, ૯-રોગની પીડાથી, ૭-મૂઢતાથી, ૮-રાગ-દ્વેષથી. દોષ કોઈ પણ કારણે થયો હોય, તેની આલોચના તો કરવી જ પડે, જો આત્મશુદ્ધિ મેળવવી હોય તો શસ્ત્ર,ઝેર કે શત્રુને નુકશાન નથી કરતા તે નુકશાન દોષરૂપ શલ્ય કરે છે, તે યાદ રાખવું ઘટે. ઓઘથી બતાવેલી આ સામાચારીની આરાધનાથી અનંતા આત્માઓ મોક્ષે ગયા છે, જાય છે અને જશે ૨૦ના આગમની ઓળખ
