________________ દેવોને દુર્લભ અને દેવેન્દ્રોથી ધ્યાન કરાયેલો સંથારો કલ્યાણને કરનાર છે, અભ્યદયનો હેતુ છે. શ્વેતકમળ, પૂર્ણ કળશ, સ્વસ્તિક, નંદ્યાવર્ત, ફુલની માળા જેવાં લૌકિક મંગળ સામે આ સંથારાની આરાધના લોકોત્તર મંગળ છે. પર્વતોમાં મેરુ, સમુદ્રોમાં સ્વયંભૂરમણ અને તારાઓમાં જેમ ચંદ્ર વિશેષ છે તેમ શ્રમણ ધર્મની સઘળી આરાધનામાં સંથારાની આરાધના વિશેષોત્તમ છે. ઉપરોક્ત મહિમાવંતો સસ્તારક-સંથારો એટલે શું? સંસારના ત્યાગથી શરૂ થયેલ શ્રમણ આરાધનાને જીવનના અંત સમયે પરાકાષ્ટાએ પહોંચાડવી તે સસ્તારક. આત્માને સંસાર સાગરથી સારી રીતે તારે તે સસ્તારક-સંથારો. જેમાં નિશ્ચયથી સુવિશુદ્ધ ચારિત્રમાં સ્થિર થયેલો સાધક આત્મા સ્વયં સંસ્તારક છે. તથા બહિર્જગતથી પોતાની ચેતનાને ઉઠાવી અંતર્જગતમાં સ્થિર કરવાની હોય છે. પરભાવથી સ્વભાવ તરફનું પ્રયાણ હોય છે. મનવચન-કાયાનો નિરોધ કરી તૃણાદિની શય્યા પર અણસણ કરવું' તે વ્યવહારથી સસ્તારક છે.જે નિશ્ચય સંસ્તારકનું પ્રબળ કારણ બને છે. ગાથા-૩૧માં શિષ્ય પ્રશ્ન પૂછે છે, ભગવંત ! કેવો શ્રમણ આ સંથારો સ્વીકારે તો યોગ્ય છે ? કેવા ક્ષેત્રને આલંબને આ સંથારો કરવો ઘટે છે ? આ સંથારો કઈ રીતે કરેલો સુખે થાય? તે વિષે હું જાણવા ઇચ્છું છું. શિષ્યની જિજ્ઞાસાને સંતોષતા ગુરુ ભગવંતે કહ્યું છે કે, જે સાધક શ્રમણનું શારીરિક બળ ક્ષીણ થયું હોય, પરિણામે સંયમના વિશિષ્ટ યોગો હવે હાનિને પામ્યા હોય. વૃદ્ધાવસ્થાદિના કારણે શૂલ-ગ્લેખઆદિ અનેક અચિકિત્સ્ય રોગો-ઉત્પન્ન થયા હોય. હવે આ લોક-ભવની અપેક્ષા જેની નાશ પામી છે તેવો શ્રમણ આ સંથારાને સ્વીકારે તો તે સુવિશુદ્ધ સંથારો છે. જે શ્રમણ યોગ્યતા મેળવી, ગુરુ પાસે આલોચના કરે. જેનું સમ્યગ્દર્શન નિર્મળ છે, જેનું શ્રામણ્ય નિરતિચાર છે, તેવા સાધુનો સંથારો સુવિશુદ્ધ છે. ઉપરોક્ત ગુણોથી રહિત શ્રમણ સંથારાને યોગ્ય નથી અને તેનો કરેલો સંથારો પણ અશુદ્ધ છે. “સંથારાગત સાધુના પહેલા દિવસના સુખની ગણના જ્ઞાની પણ ન કરી સંસ્મારક પ્રકીર્ણક સૂત્ર || 127
