________________ આપણે દુ:ખભરમાંથી પાપભીરુ બનીએ, એ જ ભાવના આ આગમના શબ્દ શબ્દ ધ્વનિત થતી જોવા મળે છે. વિપાકસૂત્રના બે શ્રુતસ્કંધ છે ૧-દુ:ખવિપાક, ર-સુખવિપાક. અશુભ ક્રિયાથી બંધાય તે પાપકર્મ, જે પરિણામે દુ:ખ આપે. પોતાના પાપના ઉદયે જે જીવો દુ:ખ પામ્યા છે તેવા જીવોની વાત પહેલા દુ:ખવિપાક શ્રુતસ્કંધમાં સુખ આપે. પોતાના પુણ્યોદયે સુખ પામેલા જીવોની વાતો બીજા સુખવિપાક શ્રુતસ્કંધમાં કરવામાં આવી છે. બંને શ્રુતસ્કંધમાં દશ-દશ અધ્યયન છે. પહેલા શ્રુતસ્કંધના દશ અધ્યયન ક્રમશ: આ પ્રમાણે છે. ૧-મૃગાપુત્ર, ૨-ઉઝિતક, ૩-અભગ્નસેન, ૪-શકટ, ૫-બૃહસ્પતિદત્ત, ૬-નંદિવર્ધન, ૭-ઉબરદત્ત, ૮-શૌરિકદત્ત, ૯-દેવદત્તા, ૧૦-અંજૂ. આ દશે અધ્યયનોમાં કહેવાયેલી સત્યકથાઓ વિપાકવિચય ધર્મધ્યાન કરવા માટે મજબૂત આલંબન છે. તેમાં મૃગાપુત્ર અધ્યયન વિસ્તૃત છે, તે અપેક્ષાએ બીજાં અધ્યયનો સંક્ષિપ્ત છે. મૃગાપુત્ર, વિજય રાજવી અને મૃગારાણીનો પુત્ર હતો. જન્માંધ, મૂંગો, બહેરો, લૂલો અને અંગોપાંગથી અપૂર્ણ હતો. વાતરોગથી પીડિત હતો. હાથ, પગ વગેરે મુખ્ય અવયવો પણ ચિહ્ન માત્ર હતા. સડેલા મડદાં કરતાંય વધારે દુર્ગધ તેના શરીરમાંથી આવી રહી હતી. શ્રીગૌતમ મહારાજા તેને જોવા આવ્યા ત્યારે તેઓને પણ નાક ઉપર વસ્ત્ર બાંધવું પડ્યું હતું. ઉત્તમ સુગંધી ભોજન આપવા છતાં અંતે તે બધું પરૂ બનતું. નજરોનજર આ દશ્ય જોઈને શ્રી ગૌતમ મહારાજા વિચારે છે કે, “ખરેખર મેં નરક તો નથી જોઈ પરંતુ આ મૃગાપુત્ર જાણે નરકની વેદના અનુભવતો હોય એવું જણાય છે. પૂર્વભવમાં એવાં કયાં પાપ કર્યો હશે ? સમવસરણમાં આવી પ્રભુને પૂછ્યું. પ્રભુએ કહ્યું કે, આ મૃગાપુત્ર પૂર્વભવમાં ભારતવર્ષના શતધાર નામના મહાનગરના વર્ધમાન નામના વિસ્તારમાં ઇક્કાઇ-એકાદિ નામનો રાજ નિયુક્ત અધિકારી હતો. ઉત્કૃષ્ટ વિપાક સૂત્ર || 81
