________________ / / નિરયાવલિકા - કપાવલંસિકા - પુપિકા - પુષ્પચૂલિકા - વસ્જિદશા સૂત્ર. નિરયાવલિકા સૂત્ર નામે ઓળખાતા આઠમા ઉપાંગ આગમમાં તે પછીના કલ્પાવતંસિકા આદિ ચાર ઉપાંગોનો સમાવેશ કરવામાં આવ્યો છે. અપેક્ષાએ કહી શકાય કે એક જ નિરયાવલિકાસ્ત્રના પાંચ વર્ગને (વિભાગને) અલગ અલગ ઉપાંગસૂત્ર તરીકે ગણવામાં આવ્યાં છે. કુલ 1100 શ્લોક પ્રમાણ આ પાંચ ઉપાંગ છે. જે ક્રમશ: અંતકૃદશાંગ, અનુત્તરોપપાતિક, પ્રશ્નવ્યાકરણ, વિપાક અને દૃષ્ટિવાદના ઉપાંગ છે. વૃત્તિકાર આ શ્રી ચંદ્રસૂરિજી મહારાજાએ પણ આ પાંચેયની એક જ વિષમપદ બોધિકા સ્વરૂપ ટીકા રચી છે. જે માત્ર 100 શ્લોક પ્રમાણ છે. પહેલા ચાર ઉપાંગના દશ-દશ અધ્યયનો અને છેલ્લા ઉપાંગના બાર અધ્યયનો છે. આ પાંચે ઉપાંગોનું અક્ષરદેહમાન નાનું છે. તેથી પાંચેયનું સ્વરૂપ આ એક જ લેખમાં જોઈએ... 1 - નિરયાવલિકા સૂત્રઃ પાંચેયમાં સૌથી વિસ્તૃત આ ઉપાંગ છે. શરૂમાં મહારાણી ચેલ્લણાની કૂખે રાજકુમાર કૂણિકના જન્મથી લઈને મહારાજા શ્રેણિકના બંદીખાનામાં થયેલા મૃત્યુસુધીની ઘટના આલેખાયેલી છે. ત્યારબાદ રાજા કૂણિક અને રાજા ચેડા વચ્ચે થયેલા ભીષણ યુદ્ધનું વર્ણન છે. “રથમુશલ” અને “મહાશિલાકંટક' નામના તે બંને યુદ્ધોમાં ઘોર જનસંહાર થયો. કૂણિકના પક્ષે રહીને યુદ્ધ કરવામાં શ્રેણિક મહારાજાના નિરયાવલિકા સૂત્ર || 105
