________________
(૨) ત્યાં પણ ખોરાક અને પાણી માટે તે સચેત ખાવાનો અપવાદ નથી. કારણકે નિર્જીવ પાણી અને ખોરાક દુઃશક્ય ભલે હે છતાં અલભ્ય તેમ નથી. તેથીજ ત્યાગી માટે સચિત્ત આહાર પાણીને અડકવા સુધીને પણ સર્વથા નિષેધ છે. પરંતુ ચાલતાં ચાલતાં નદી નાળાનાં પાણી આવે તે શું કરવું ? ત્યારે બતાવ્યું કે બીજો માર્ગ ન હોય તે નદીઓ ઓળંગી શકાય અને પ્રાયશ્ચિત લઈ તે પાપથી નિવૃત્ત થઈ શકાય. પરંતુ ચાલવાને ત્યાં નિષેધ ન કર્યો. કારણકે તે છૂટ આપવામાં પણ સંયમની રક્ષા છે. વસુધામાં સ્થળે સ્થળે વિચરી સંયમ ધર્મના પ્રચાર કરવાને તેમાં ગંભીર હેતુ રહેલે છે.
() વરસાદ વરસતો હોય તે ખોરાક નિમિત્તે બહાર ન જઈ શકાય. પરંતુ ત્યાં) પણ મળવિસર્જન સારુ નીકળવાની છૂટ આપી છે. કારણકે તે ક્રિયા અનિવાર્ય છે.
(૪) ગૃહસ્થના ઘરમાં ન ઉતરવું એમ શ્રમણસાધકને જનશાસ્ત્ર આજ્ઞા કરે છે. પણ બીજી બાજુ એકાદ દિવસ અનિવાર્ય રહેવું પડે તો છૂટ પણ આપી ત્યાં રહી શ્રમણધર્મ કેમ સાચવવો તેને વિવેક સમજાવે છે. પરંતુ કનક અને કામિનીના સંગથી તે સર્વથા મુક્ત જ રહેવું. તેમાં શ્રમણસાધકને લેશમાત્ર અપવાદ કે છૂટ આપી નથી. કારણકે અબ્રહ્મચર્ય અને પરિગ્રહ એ બને અંગે સંયમના રોધક અને સીધી રીતે આત્માના ઘાતક છે. તે જ રીતે જે જે સંયમજીવનને બાધક હોય તે તે ક્રિયાઓનો અને પદાર્થોને સન નિષેધ છે. સારાંશ કે ત્યાગી સાધકે વિવેકપૂર્વક સંયમી જીવન વહન કરવું તે જ તેને નિષ્કર્ષ છે.
આ રીતે દશવૈકાલિકમાં આવતા નિયમોને વિવેકપૂર્વક ઉકેલ કરવા સારુ દશવૈકાલિકના વાચકોને અનેકાંતવાદના સિદ્ધાંતને આ માત્ર અંગુલિનિર્દેશ છે.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
