Agam 40 Mool 01 Aavashyam Sutra Niryukti Part 01

Author(s): Haribhadrasuri, Bhadrabahuswami,
Publisher: Bherulal Kanhiyalal Kothari Religious Trust

Page 110

भावावक-हारिभद्रीपतिः
॥१९॥ कल्लं सब्बिड्डीए पूएमहऽदछु धम्मचकं तु । विहरह सहस्समेगं छउमत्यो भारहे वासे ॥ ३३५ ॥ पहलीअडंबइल्लाजोणगविसओ सुवण्णभूमी अ । आहिंडिआ भगवआ उसभेण तवं चरतेणं ॥ ३३६ ॥ बहली अ जोणगा पल्हगा य जे भगषया समणुसिट्ठा।अन्ने य मिच्छजाई ते तइआ भदया जाया ॥३३७॥ तित्थयराणं पढमो उसमरिसीविहरिओनिरुवसग्गो। अट्ठावओ णगवरोअग्ग (य) भूमी जिणवरस्स ॥३३८॥ छउमत्थप्परिभाओ वाससहस्सं तो पुरिमताले । णग्गोहस्स प हेडा उप्पण्णं केवलं नाणं ॥ ३३९ ॥ फग्गुणबहुले एकारसीइ अह अहमेण भत्तेणं । उप्पण्णंमि अणते महब्बया पंच पण्णवए ॥ ३४० ॥
आसां भावार्थः सुगम एव, नवरम्-अनुरूपक्रियाऽध्याहारः कार्यः, यथा-काल-प्रत्यूषसि सर्वा पूजयामि भगवन्तम्-आदिकर्तारं अहमिति-आत्मनिर्देशः, अदृष्ट्वा भगवन्तं धर्मचक्रं तु चकारेत्यादि गाथाषवाक्षरार्थः॥ ३३५-३४० ॥ महाव्रतानि पञ्च प्रज्ञापयतीत्युक्तं, तानि च त्रिदशकृतसमवसरणावस्थित एव; तथा चाहउप्पण्णमि अर्णते नाणे जरमरणविप्पमुखस्स । तो देवदाणविंदा करिति महिमं जिणिदस्स ॥ ३४१ ॥
गमनिका-उत्पन्ने-घातिकर्मचतुष्टयक्षयात् संजाते अनन्ते ज्ञाने केवल इत्यर्थः, जरा-वयोहानिलक्षणा मरणं-प्रतीतं जरामरणाभ्यां विप्रमुक्त इति समासः तस्य, विप्रमुक्तवद्विपमुक्त इति, ततो देवदानवेन्द्राः कुर्वन्ति महिमां-ज्ञानपूजां जिनवरेन्द्रस्य । देवेन्द्रग्रहणात् वैमानिकज्योतिष्कमहः, दानवेन्द्रग्रहणात् भवनवासिव्यन्तरेन्द्रग्रहणं । सर्वतीर्थकराणां च देवा अवस्थितानि नखलोमानि कुर्वन्ति, भगवतस्तु कनकावदाते शरीरे जटा एवाञ्जनरेखा इव राजन्त्य उपलभ्य धृता इति गाथार्थः ॥ ३४१ ॥ इदानीमुक्तानुक्तार्थसंग्रहपरां संग्रहगाथामाहउजाणपुरिमताले पुरी(इ) विणीआइ तत्थ माणवरं । चक्कुप्पांया य भरहे निवेअणं चेव दोण्हपि ॥ ३४२ ॥
गमनिका-उद्यानं च तत्पुरिमतालं च उद्यानपुरिमतालं तस्मिन् , पुर्या विनीतायां तत्र ज्ञानवरं भगवत उत्पन्न मिति वाक्यशेषः । तथा तस्मिन्नेवाहनि भरतस्य नृपतेरायुधशालायां चकोत्पादश्च बभूव । 'भरहे निवेअणं चेव दोण्हंपि' त्ति भरताय निवेदनं च द्वयोरपि-ज्ञानरलचक्ररलयोः तनियुक्तपरुषैः कृतमित्यध्याहार इति गाथार्थः ॥ ३४२ ॥ अत्रान्तरे भरतश्चिन्तयामास-पूजा तावडूयोरपि कार्या, कस्य प्रथमं कर्तुं युज्यते ? किं चक्ररतस्य उत तातस्येति, तत्रतायंमि पूइए चक पूइ पूअणारिहो ताओ । इहलोइअं तु धकं परलोअसुहावहो ताओ ॥ ३४३॥
गमनिका-'ताते'-त्रैलोक्यगुरौ पूजिते सति चक्र पूजितमेव, तत्पूजानिबन्धनत्वाञ्चक्रस्य। तथा पूजामहतीति पूजाहः तातो वर्त्तते, देवेन्द्रादिनुतत्वात्। तथा इह लोके भवं चैहलौकिकंतु चक्रं, तुरेवकारार्थः, स चावधारणे, किमवधारयति ? ऐहिकमेव चक्रं, सांसारिकसुखहेतुत्वात् । परलोके सुखावहः परलोकसुखावहस्तातः, शिवसुखहेतुत्वाद् इति गाथार्थः ॥३४३ ॥ तस्मात् 'तिष्ठतु तावच्चक्रं, तातस्य पूजा कर्तुं युज्यते' इति संप्रधार्य तत्पूजाकरणसंदेशव्यापृतो बभूव । इदानीं कथानकम्
* चक्षुपायो य (स्यात् ) + भारहवरसालाए सप्पण्णं चकरयण भरहस्स । जक्खसहस्सपरिबुङ सबरयणामयं च ॥ १॥ (म० अध्या.) भरहो सबिड्डीए भगवंतं वंदिउ पयट्टो, मरुदेवीसामिणी य भगवंते पवइए भरहरजसिरिं पासिऊण भणियाइ-मम पुत्तस्स एरिसी रज्जसिरी आसि, संपयं सो खुहापिवासापरिगओ नग्गओ हिंडइत्ति उधेयं करियाइआ, भरहस्स तित्थकरविभूई वणेतस्सवि न पत्तिजियाइआ, पुत्तसोगेण य से किल झामलं चावू जायं रुयंतीए, तो भरहेण गच्छंतेण विण्णत्ता-अम्मो ! एहि, जेण भगवओ विभूई दंसेमि । ताहे भरहो हथिखंधे पुरओ काऊण निग्गओ, समवसरणदेसे य गयणमंडलं सुरसमूहेण विमाणारूढेणोत्तरंतेण विरायंतधयवर्ड पहयदेवदुंदुहिनिनायपूरियदिसामंडलं पासिऊण भरहो भणियाइओ-पेच्छ जइ एरिसी रिद्धी मम कोडिसयसहस्सभागेणवि, ततो तीए भगवओ छत्ताइच्छत्तं पासंतीए चेव केवलमुप्पणं । अण्णे भणंति-भगवओ धम्मकहासई सुणंतीए । तकालं च से खुट्टमाउर्ग, ततो सिद्धा, इह भारहोसप्पिणीए पढमसिद्धोत्तिकाऊण देवेहिं पूजा कया, सरीरं च खीरोदे छूढ़, भगवं च समवसरणमझत्थो सदेवमणुयासुराए
भरतः सर्वा भगवन्तं वन्दितुं प्रवृत्तः, मरुदेवीस्वामिनी च भगवति प्रबजिते भरतराज्यश्रियं दृष्ट्वा भणितवती-मम पुत्रस्येशी राज्यश्रीरभवत् , साम्प्रतं स क्षुत्पिपासापरिगतः मनो हिण्डत इत्युद्वेगं कृतवती, भरते तीर्थकरविभूति वर्णयत्यपि न प्रतीतवती, पुत्रशोकेन च तस्याः किल यामलं चक्षुर्जातं रुदत्याः, तदा भरतेन गच्छता विज्ञप्ता-अम्ब ! एहि, येन भगवतो विभूतिं दर्शयामि । तदा भरतः हस्तिस्कन्धे पुरतः कृत्वा निर्गतः, समवसरणदेशे च गगनमण्डलं सुरसमूहेन विमानास्टेनोत्तरता विराजध्वजपट प्रहसदेवदुन्दुभिनिनादापूरितविग्मण्डलं दृष्ट्वा भरतो भणितवान्-पश्य यदि ईशी ऋद्धिर्मम कोटीशतसहस्रभागेनापि, ततस्तस्या भगवतश्छयातिच्छन्नं पश्यन्त्या एव केवलमुत्पन्न । अन्ये भगन्ति-भगवतो धर्मकथाशब्दं शृण्वन्त्याः । तत्कालं च तस्याः त्रुटितमायुः, ततः सिद्धा, इह भरतावसर्पिण्या प्रथमसिद्ध इतिकृत्वा देवैः पूजा कृता, शरीरं च क्षीरोदे क्षिप्त, भगवांश्च समवसरणमध्यस्थः सदेवमनुजासुरायो