Agam 40 Mool 01 Aavashyam Sutra Niryukti Part 01

Author(s): Haribhadrasuri, Bhadrabahuswami,
Publisher: Bherulal Kanhiyalal Kothari Religious Trust

Page 218

मावश्यक-हारिभद्रीयवृत्तिः
॥२०७॥ तेष चेव अप्पसत्तत्तणेण निदाणं काहिंति तो वच्चामि, ततो चिन्धं काउं वच्च, ततो सको तस्स उवस्सयस्त अण्णहुत्तं काउं दारं गतो, ततो आगता संजया पेच्छंति, कतो एयस्स दारं ?, आयरिएहिं वाहिरित्ता-इतो एह, सिद्धं च जहा सक्को आगतो, ते भणंति-अहो अम्हेहिं न दिट्ठो, कीस न मुहत्तं धरितो?, तं चेव साहइ-जहा अप्पसत्ता मणुया निदाणं काहिन्ति तो पाडिहेरं काऊण गतो, एवं ते देविंदवंदिया भवंति । ते कयाइ विहरता दसपुरं गया, महुराए अकिरियावादी उहितो, नत्थि माया नस्थि पिया एवमादिनाहियवादी, तहियं च नत्यि वाई, ताहे संघेण संघाडओ अजरक्खियसगासं पेसिओ, जुगप्पहाणा ते, ते आगंतूण तेसिं साहिति, ते य महल्ला, ताहे तेहिं माउलो गोहामहिलो पेसिओ, तस्स वादलद्धी अस्थि, तेण गंतूण सो वादी विणिग्गिहितो, पच्छा सावगेहिं गोहामाहिलो धरितो, तत्थेव वासारत्तं ठितो। इतोय आयरिया चिंतंति-को गणहरो भवेज्जा !, ताहे णेहिं दुबलियपूसमित्तो समक्खितो, जो पुण से सयणवग्गो तेर्सि
तेनैवापसस्वत्वेन निदानं करिष्यन्ति ततो प्रजामि, ततचिह्न कृत्वा ब्रज, ततः शक्रस्तस्य उपाश्रयस्थान्यतः कृत्वा द्वारं गतः, तत भागताः संयता। पश्यन्ति, कुतो द्वारमेसस्य, आचार्यव्याहृताः-इत आयात, शिष्टं च यथा शक्र आगतवान्, ते भगन्ति-अहो अस्माभिन स्टः, कथं न मुहूर्त एतः, तदेव कथयति-यथाऽपसस्वा मनुजा निदानं करिष्यन्ति तत् प्रातीहार्य कृत्वा गतः, एवं ते देवेन्द्रवन्दिता भवन्ति । ते कदाचित् विहरन्तो दशपुरं गताः, मथुरायामक्रियावादी उत्थितः, नास्ति माता नास्ति पिता एवमादिनास्तिकवादी, तत्र च नास्ति वादी, तदा संघेन संघाटक आर्यरक्षितसकाशं प्रेषितो, युगप्रधानासे, तो आगत्य तेभ्यः कथयतः, ते च वृद्धाः, तदा तैर्मातुलो गोष्ठमाहिलः प्रेषितः, तस्य वादलब्धिरस्ति, तेन गत्वा स वादी विनिगृहीतः, पश्चात् श्रावकैः गोष्ठमाहिलो पृतः, तत्रैव वर्षारानं स्थितः । इतश्शाचार्याश्चिन्तयन्ति-को गणधरो भवेत् !, तदा तैर्दुबेलिकापुष्पमित्रः समाख्यातः (निर्धारितः ), यः पुनस्पी स्वजनवर्गस्तस्य गोट्ठामाहिलो फग्गुरक्खितो वाऽभिमतो, ततो आयरिया सबे सहावित्ता दिहतं करिंति-जहा तिण्णि कुडगा-निप्पावकुडो तेलुकडो घयकुडोत्ति, ते तिन्निवि हेडाहत्ता कता निष्फावा सवेऽविणिंति, तेल्लमवि नीति, तत्थ पण अवयवा लग घतकुडे बहुं चेय लग्गइ, एवमेव अजो! अहं दुब्बलियपूसमित्तं प्रति सुत्तत्थतदुभएसु निप्फावकुडसमाणो जातो, फग्गुरक्खितं प्रति तेल्लकुडसमाणो, गोट्ठामाहिलं प्रति घतकुडसमाणो, अतो एस सुत्तेण य अत्थेण य उवगतो दुबलियपूसमित्तो तुम्भ आयरिओ भवउ, तेहिं पडिच्छितो, इयरोवि भणिओ-जहाऽहं वट्टिओ फग्गुरविखयस्स गोडामाहिलस्स य तहा तुम्हेहिं वट्टियवं, ताणिवि भणियाणि-जहा तुम्भे मम वट्टियाणि तहा एयस्स वट्टेजह, अविय-अहं कए वा अकए वान रूसामि, एस न खमहिति, तो सुतरामेव एयस्स वट्टेजाह,एवं दोवि वग्गे अप्पाहेत्ता भत्तं पञ्चक्खाइउं देवलोगं गता। गोहामाहिलेणविसुतं जहाआयरिया कालगता, ताहे आगतो पुच्छइ-कोगणहरो ठविओ?, कुडगदिहतोयसुतो, तओ सो वीसुपडिस्सए ठाइजणागतो
गोष्ठमाहिलः फल्गुरक्षितो वाऽभिमतः, सत आचार्याः सर्वान् शब्दयित्वा दृष्टान्तं कुर्वन्ति-यथा त्रयः कुटा:-निष्पावकुटस्तैलकुटो प्रतकुट इति, ते प्रयोऽपि अर्वाचमुखीकृता निष्पावाः सर्वेऽपि निर्गच्छन्ति, तैलमपि निर्गच्छति, तत्र पुनरवयवा लगन्ति, घृतकुटे बढेव लगति, एवमेवार्याः ! महं दुर्दलिकापुष्पमित्रं प्रति सूत्रार्थतदुभयेषु निष्पावकुटसमानो जातः, फल्गुरक्षितं प्रति तैलकुटसमानः, गोष्ठमाहिलं प्रति घृतकुटसमानः, अत एष सूत्रेण चार्थेन चोपगतो दुर्बलिकापुष्पमित्रो युष्माकमाचार्यों भवतु, तैः प्रतीप्सितः, इतरोऽपि भणितः-यथाऽहं वृत्तः फल्गुरक्षिते गोष्ठमाहिले च तथा स्वयाऽपि वर्तितम्यं, तेऽपि भणिता:-यथा यूयं मयि वृत्तास्तथैतस्मिन् वर्तेध्वम् , अपिच-अहं कृते वा अकृते वा नारुषमेष न क्षमिप्यते, ततः सुतरामेवैतस्मिन् वर्तेध्वम्, एवं द्वाबपि वौं संदिश्य भक्त प्रत्याख्याय देवलोकं गताः । गोष्ठमाहिलेनापि श्रुतं-यथा आचार्याः कालगताः, तदा मागतः पृच्छति-को गणधरः श्रापितः 1, कुटदृष्टान्तच श्रुतः, ततः स पृथग् प्रतिश्रये स्थित्वा आगतः तेसिं' सगासं, ताहे तेहिं सहिं अब्भुहितो भणिओ य-इह चेव ठाहि, ताहे नेच्छइ, ताहे सो बाहिंठितो अण्णे बुग्गाहेइ, ते न सकति वुग्गाहेउं । इतो य आयरिया अत्थपोरुसिं करेंति, सो न सुणइ, भणइ य-तुन्भेऽत्थ निप्पावयकुडगा, ताहे तेसु उठिएसु विझो अणुभासइ तं सुणंइ, अहमे कम्मप्पवायपुवे कम्मं वणिजइ, जहा कम्मं बज्झइ, जीवस्स य कम्मस्स य कहं बंधो ?, एत्थ विचारे सो अभिनिवेसेण अन्नहा मन्नंतो परूवितो य निण्हओ जाओत्ति ॥ अनेन प्रस्तावेन क एते निहवा इत्याशङ्काऽपनोदाय तान प्रतिपिपादयिषुराहघहुरय पएस अन्यत्तसमुच्छादुगतिगअबद्धिया चेव । सत्तेए णिण्हगा खलु तित्थंमि उ बद्धमाणस्स॥७७८॥
व्याख्या-'बहुरय'त्ति एकसमयेन क्रियाध्यासितरूपेण वस्तुनोऽनुत्पत्तेःप्रभूतसमयैश्चोत्पत्तेर्बहुषु समयेषु रताः-सक्ताःबहुरताः, दीर्घकालद्रव्यप्रसूतिप्ररूपिण इत्यर्थः १। 'पदेस' त्ति पूर्वपदंलोपात् जीवप्रदेशाः प्रदेशाः, यथा महावीरो वीर इति, जीवः प्रदेशो येषां ते जीवप्रदेशाः निह्नवा, चरमप्रदेशजीवप्ररूपिण इति हृदयम् २ । 'अबत्त' त्ति उत्तरपदलोपादव्यक्तमता अव्यक्ताः, यथा भीमसेनो भीम इति, व्यक्तं-स्फुटं, न व्यक्तमव्यक्तम्-अस्फुटं मतं येषां तेऽव्यक्तमताः, संयताधवगमे सन्दिग्धबुद्धय इति भावना ३ । 'समुच्छेद' त्ति प्रसूत्यनन्तरं सामस्त्येन प्रकर्षच्छेदः समुच्छेदः-विनाशः, समुच्छे
तेषां सकाझं, तदा नतैः सर्वैरभ्यु स्थितो भणितश्च-इहैव तिष्ठ, तदा नेच्छति, तदा स बहिःस्थितोऽन्यान् ब्युदाहयति, तान् न शक्नोति म्युड्राहयितुम् । इतश्चाचार्या अर्थपौरुषीं कुर्वन्ति, सन शृणं ति, भणति च-यूयमत्र निष्पावकुटसमानाः, तदा तेत्थितेषु विन्ध्योऽनुभाषते तत् शृणोति, अष्टमे कर्मप्रवावपूर्वे कर्म वयते, यथा कर्म बध्यते, जीवस्य च कर्मणश्च कथं बन्धः १, अत्र विचारे सोऽभिनिवेशेनान्यथा मन्यमानः प्ररूपयंश्च निडवो जातः इति ।