Agam 40 Mool 01 Aavashyam Sutra Niryukti Part 01

Author(s): Haribhadrasuri, Bhadrabahuswami,
Publisher: Bherulal Kanhiyalal Kothari Religious Trust

Page 307

२९६॥
मावश्यक-हारिभद्रीयवृत्तिः गंतूण जोमणं जोअणं तु परिहाइ अंगुलपुहुतं । तीसेऽविष पेरंता मच्छिअपत्ताउ तणुभयरा ॥९६४ ॥
व्याख्या-स्वायोजनं योजनं तुवीप्सा 'परिहायत्ति परिहीयते 'अनुलपृथक्त्वं' पृथक्त्वं पूर्ववत्, 'एवम्' अनेन प्रकारेण हानिभाबे सति तस्या अपि च पर्यन्ताः, किं ?-मक्षिकापत्रात् तनुतरा घृतपूर्णतथाविधकरोटिकाकारेति गाथार्थः ॥९१४॥ स्थापना चेयं । अस्याश्वोपरि योजनचतुर्विंशतिभागे सिद्धा भवन्तीति । अत एवाऽऽहईसीपन्भाराए सीआए जोअणमि जो कोसो । कोसस्स य छन्भाए सिद्धाणोगाहणा भणिआ ॥९६५ ॥
व्याख्या-पत्प्राम्भारायाः सीताया इति पूर्ववत् , 'योजने' उपरिवर्तिनि यः क्रोश उपरिवर्येव, क्रोशस्य च तस्य 'पडूभागे' उपरिवर्तिन्येव सिद्धानामवगाहना भणिता, लोकाने च प्रतिष्ठिता इति वचनाद्, अयं गाथार्थः॥ ९६५ ॥ अमुमेवार्थ समर्थयन्नाहतिलि सया तिसीमा अणुत्तिभागो अ कोसछम्भाओ। परमोगाहोऽयं तो ते कोसस्स भाए ॥ ९१६ ॥
व्याख्या-त्रीणि शतानि धनुषां त्रयस्त्रिंशदधिकानि धनुत्रिभागच कोशषड्भागो वर्तते 'यत्' यस्मात् परमावगाहोऽयं सिद्धानामिति वर्तते, ततस्ते कोशल्य पहभाग इति गाथार्थः ॥९१५ ॥ अथ कथं पुनस्तत्र तेषामुपपातोऽवगाहना वेत्यत्रोच्यतेउत्ताणउठव पासिल्लउच्च अहवा निसन्नओ चेष । जो जह करेइ कालं सो तह उवषजए सिखो ॥ ९६७ ॥
व्याख्या-उत्तानको वा पृष्ठतो वा अर्धावनतादिस्थानतः पार्थस्थितो वा तिर्यस्थितो वा, अथवा निष्पन्न(पण्ण)कश्चैव इति प्रकटार्थ, किंबहुना !, यो 'यथा' येन प्रकारेणावस्थितः सन् करोति कालं स 'तथा' तेन प्रकारेणोपपद्यते सिद्ध इति गाथार्थः ॥९६७ ॥ किमित्येतदेवम् ? इत्यत आहइहभवभिन्नागारो कम्मवसाओ भवंतरे होइ । न य तं सिद्धस्स जओ तंमी तो सो तयागारो॥९६८॥
व्याख्या--इहभवभिन्नाकारः 'कर्मवशात्' कर्मवशेन 'भवान्तरे' स्वर्गादौ भवति, तदाकारभेदस्य कर्मनिबन्धनत्वात् , न च कर्म सिद्भस्य, यतः तस्मिन्' अपवर्गे ततोऽसौ सिद्धः 'तदाकार' पूर्वभवाकार इति गाथार्थः॥९६८॥ तथा किंच
जं संठाणं तु इहं भवं चयंतस्स चरमसमयंमि । आसी अ पएसघणं तं संठाणं तहिं तस्स ॥ ९६९॥ व्याख्या-यत संस्थानमत्रैव 'भर्व' संसारं मनुष्यभवं वा त्यजतः सतश्चरमसमये आसीत प्रदेशघनं तदेष संस्थान तत्र तस्य भवति, त्रिभागेन रन्ध्रापूरणादिति गाथार्थः ॥ ९६९ ॥ तथा चाऽऽहदीहं वा हस्सं वा जं चरमभवे हविज संठाणं । तत्तो तिभागहीणा सिद्धाणोगाहणा भणिआ॥९७० ।। ___ व्याख्या-'दीर्घ वा' पञ्चधनुःशतप्रमाणं 'हस्वं वा' हस्तद्वयप्रमाणं, वाशब्दात् मध्यमं वा विचित्रं यत् 'चरमभवे' पश्चिमभवे भवेत् संस्थानं 'ततः' तस्मात् संस्थानात् त्रिभागहीना, कुतः -त्रिभागेन शुषिरपूरणात् , सिद्धानामवगाहना, अवगाहन्तेऽस्यामवस्थायामित्यवगाहना--स्वावस्थैवेति भावः, 'भणिता' उक्का तीर्थकरगणधरैरिति गाथार्थः ॥९७० ॥ साम्प्रतमुत्कृष्टादिभेदभिन्नामवगाहनामभिधित्सुराहतिनि सया तित्तीसा धणुत्तिभागो अ होइ बोल्वो । एमा खलु सिद्धाणं उक्कोसोगाहणा भणिआ ॥९७१ ॥ चसारिअ रयणीओ रयणितिभागूणिआय बोद्धव्वा । एसा खलु सिद्धाणं मज्झिमओगाहणा भणिआ॥९७२॥ एगा य होइ रयणी अठेव य अंगुलाइ साहीआ। एसा खलु सिद्धाणं जहन्नओगाहणा भणिआ ॥ ९७३ ॥ ___ व्याख्या--एतास्तिस्रोऽपि निगदसिद्धाः, नवरमाक्षेपपरिहारौ भाष्यकृतोक्तौ, तौ चेमौ-'किह मरुदेवीमाणं नाभीओ जेण किंचिदूणा सा । तो किर पंचसयं चिय अहवा संकोयओ सिद्धा ॥१॥ सत्तूसिएसु सिद्धी जहन्नओ किहमिहं बिहत्थेसु ? । सा किर तित्थकरेसुं सेसाणं सिज्झमाणाणं ॥२॥ ते पुण होज बिहत्था कुम्मापुत्तादओ जहन्नेणं । अन्ने संवट्टियसत्तहत्थसिद्धस्स हीणत्ति ॥ ३ ॥ बाहुलतो य सुत्तमि सत्त पंच य जहन्नमुक्कोसं । इहरा हीणब्भहियं होजंगुलधणुपुहुत्तेहिं ॥ ४ ॥ अच्छेरयाइ किंचिवि सामन्नसुए ण देसियं सवं । होज व अणिबद्धं चिय पंचसयादेसवयर्ण व ॥५॥' इत्यादि कृतं प्रसङ्गेन । साम्प्रतमुक्तानुवादेनैव संस्थानलक्षणं सिद्धानामभिधातुकाम आह
ओगाहणाइ सिद्धा भवत्तिभागेण हुंति परिहीणा । संठाणमणियंत्थं जरामरणविप्पमुक्काणं ॥ ९७४ ॥
कथं मरुदेवीमानं ?, नामितो येन किञ्चिदूना सा। ततः किल पज्ञशतमेव अथवा संकोचतः सिद्धा॥१॥ सप्लोच्छ्रितेषु सिन्दिः जघन्यता कयमिह द्विहसेषु ।सा किरू तीर्थकराणां शेषाणां सिध्वताम् ॥२॥ ते पुनर्भवेयुर्विहस्ताः कुर्मापुत्रादयो जघन्येन । अन्ये संवर्तितसप्तहस्तसिखस हीनेति ॥ ३ ॥ बाहुल्यतश्च सूत्रे सप्त प3 (शतानि) जपण्या उस्कृष्टा (च) इतरथा हीनमभ्यधिक (क्रमशः) भवेबकुलधनुःपृथकवैः॥४॥ आश्रर्यादि (बाश्चर्यतया) किनिवपि सामान्यश्रुते र देशितं सर्वम् । भवेद्वाऽनिबदमेव पश्चातानादेशावचनवत् ॥५॥