Agam 40 Mool 01 Aavashyam Sutra Niryukti Part 01

Author(s): Haribhadrasuri, Bhadrabahuswami,
Publisher: Bherulal Kanhiyalal Kothari Religious Trust

Page 335

॥ १२४॥
आवश्यक - हारिभद्रीयवृत्तिः
ताओ य ताव पडिकंताओ, मियावई आलोएडं पवत्ता, अजचंदणाए भण्णइ कीस अजे ! चिरं ठियासि १, न जु नाम तुम उत्तमकुलप्पसूयाए एगागिणीए चिरं अच्छि उति सा सबभावेण मिच्छामिदुक्कडंति भणमाणी अज्जचंदणाए पाएस पडिया, अज्जवंदना य ताए वेलाप संधारं गया, ताहे निद्दा आगया, पसुत्ता, मियावईएवि तिवसंवेगमावण्णाए पायपडियाए चेव केवलणाणं समुप्पण्णं । सप्पो य तेणंतेणमुवागओ, अज्जचंदणाए य संधारगाओ हत्थो ओलंबिओ, मियाईमाखज्जिहतिति सो हत्थो संधारगं चडाविओ, सा विउद्धा भणइ-किमेयंति, अज्जवि तुमं अच्छसित्ति मिच्छामि दुक्कडं, निप्पमाएणं ण उट्ठावियासि, मियावई भणइ - एस सप्पो मा भे खाहिइति अतो हत्थो चडाविओ, सा भणइकहिं ? सो, सा दाइ, अजचंदणा अपेच्छमाणी भणइ-अजे ! किं ते अइसओ १, सा भणइ-आमं, तो किं छाउमत्थिओ केवलिओत्ति ?, भणइ - केवलिओ, पच्छा अज्जचंदणा पाएसु पडिऊण भणइ-मिच्छामि दुकडंति,
१ ताम्र तावत्प्रतिक्रान्ताः, मृगावस्थाकोचितुं प्रवृत्ता, आर्यचन्दनया भव्यते कथमायें ! चिरं स्थिताऽसि १, न युक्तं नाम तब उत्तमकुलप्रसूताया एकाकिन्याः चिरं स्यातुमिति, सा सद्भावेन मिथ्या मे दुष्कृतमिति भजन्ती आर्यचन्दनायाः पादयोः पतिता, आर्यचन्दना च तस्यां वेलायां संस्तारके स्थिता, सदा निद्राssगता, प्रसुप्ता, मृगावत्या अपि तीव्रसंवेगमापन्नायाः पादपतिताया एव केवलज्ञानं समुत्पन्नं । सर्पश्च तेन मार्गेणोपागतः, आर्यचन्दनायाश्च दस्तः संस्तारकादबलम्बितः मृगाबस्था मा खादीदिति स हस्तः संस्तार के चटापितः, सा बिबुद्धा भगति - किमेतदिति, अद्यापि खं तिष्ठसीति मिथ्यामेदुष्कृतं, निद्राप्रमादेन नोरथापिताऽसि, मृगावती भणति - एष सर्पो मा भवन्तं खादीदिति भावरको (भतो ) इतश्रटापितः, सा भणति - सः, सा दर्शयति, आर्यचन्दना अपश्यन्ती भणति - भायें किं तवातिदायः १, सा भणति ओम् तर्हि किं छाद्मस्थिकः कैवहिक इति ?, भवति-चैवलिकः, पञ्चादार्यचन्दना पादयोः पतिरथा भणति मिथ्या मे दुष्कृतमिति केवली आसाइओति, इयं भावपडिकमणं । एत्थ गाहा– 'जइ य पडिक्कमियवं अवस्स काऊण पावयं कम्मं । तं चैव न काय तो होइ पए पडिकंतो ॥ १ ॥ त्ति गाथार्थः ॥ १०४८ ॥ इह च प्रतिक्रमामीति भूतात् सावद्ययोगान्निवर्तेऽह - मित्युक्तं भवति, तस्माच्च निर्वृत्तिर्यतदनु मतेर्विरमणमिति, तथा निन्दामीति गर्हामि, अत्र निन्दामीति जुगुप्सेत्यर्थः गमीति च तदेवोक्तं भवति, एवं तर्हि को भेद एकार्थत्वे ?, उच्यते, सामान्यार्थाभेदेऽपीष्टविशेषार्थो गर्हाशब्दः, यथा सामान्ये गमनार्थे गच्छतीति गौः, सर्पतीति सर्पः, तथाऽपि गमनविशेषोऽवगम्यते, शब्दार्थादेव, एवमिहापि निन्दागयोरिति ॥ तं चार्थविशेषं दर्शयति
सरितपच्छयावो निंदा तीए चउक्कनिक्खेवो । दब्वे चित्तयरसुआ भावेसु बहू उदाहरणा ॥। १०४९ ॥ व्याख्या - सचरित्रस्य सत्त्वस्य पश्चात्तापो निन्दा, स्वप्रत्यक्षं जुगुप्सेत्यर्थः, उक्तं च- "आत्मसाक्षिकी निन्दा" तीए चउक्कनिक्खेवो'ति तस्यां तस्या वा नामादिभेदचतुष्को निक्षेप इति, तत्र नामस्थापने अनाहत्याsse - 'दवे चित्तकरसुया भावेसु बहू उदाहरण'ति द्रव्यनिन्दायां चित्रकरसुतोदाहरणं, सा जहा रण्णा परिणीया अप्पाणं निंदियाइयत्ति, भावनिन्दायां सुबहून्युदाहरणानि योगसङ्ग्रहेषु वक्ष्यन्ते, लक्षणं पुनरिदं - 'हा ! दुड्डु कथं हा ! दुहु कारिथं दुड्डु अणुमयं इति । अंतो अंतो उज्झइ पच्छातावेण वेवंती ॥ १ ॥' ति गाथार्थः ॥ १०४९ ॥
१ केवल्याशातित इति, इदं भावप्रतिक्रमणं । भन्न गाथा-यदि च प्रतिक्रान्तव्यमवश्यं कृत्वा पापकं कर्म । तदेव न कर्त्तव्यं तदा भवति पदे प्रतिक्रान्तः ॥ १ ॥ इति २ सा यथा राज्ञा परिणीताऽस्मानं निन्दितवतीति । ३ हा दुष्ठु कृतं हा दुष्ठु कारितं दुड्डू नुमतं इति । भन्तरम्यते पश्चात्तापेन चैवान्तः (वेपन् ) ॥ १ ॥ इति । गरहावि तहाजाईअमेव नवरं परप्पगासणया । दव्वंमि मरुअनार्य भावेसु बहू उदाहरणा ॥ १०५० ॥ व्याख्या - गर्हाऽपि ' तथाजातीयैवे 'ति निन्दाजातीयैव, नवरमेतावान् विशेषः - परप्रकाशनया गर्दा भवति, या गुरोः प्रत्यक्षं जुगुप्सा सा गर्हेति, 'परसाक्षिकी गर्हे 'ति वचनाद्, असावपि चतुर्विधैव, तत्र नामस्थापने अनादृत्यैवाह - 'दबंमि मरुअणायं भावेसु बहू उदाहरण'ति । तत्र द्रव्यगर्हायां मरुकोदाहरणं, तच्चेदम् - आनंदपुरे मरुओ हुसाए समं संवासं काऊण उवज्झायस्स कहेइ जहा सुविणए पहुसाए समं संवासं गओमिति । भावगर्हाए साधू उदाहरणं - 'गंतूण गुरुसग काऊ य अंजलिं विणयमूलं । जह अप्पणो तह परे जाणावण एस गरहा उ ॥ १ ॥' ति गाधार्थः ॥ १०४९ ॥ तत्र निन्दामि गर्हामीत्यत्र गर्हा जुगुप्सोच्यते, तत्र किं जुगुप्से ?, 'आत्मानम्' अटीतसावद्ययोगकारिणमश्लाघ्यम्, अथवाऽत्राणम् - अतीत सावद्ययोगत्राणविरहितं जुगुप्से, सामायिकेनाधुना त्राणमिति, अथवा 'अत सातत्यगमने' अतनमतीतंसावद्ययोगं सततभवनप्रवृत्तं निवर्तयामीति, 'व्युत्सृजामी'ति विविधार्थी विशेषार्थो वा विशब्दः उच्छन्दो भृशार्थः सृजामि त्यजामीत्यर्थः, विविधं विशेषेण वा भृशं त्यजामि व्युत्सृजामि, अतीतसावद्ययोगं व्युत्सृजामीति वा, अवशब्दोऽधः शब्दस्यार्थे विशेषेणाधः सृजामीत्यर्थः नन्वेवं सावद्ययोगपरित्यागात् करोमि भदन्त ! सामायिकमिति सावधयोगनिवृत्तिरुच्यते, तस्य व्यवसृजामि शब्दप्रयोगे वैपरीत्यमापद्यते, तन्न, यस्मात् मांसादिविरमणक्रियानन्तरं व्यवसृजामीति प्रयुक्ते तद्विपक्षत्यागो मांसभक्षणनि वृत्तिरभिधीयते, एवं सामायिकानन्तरमपि प्रयुक्ते व्यवसृजा मिशन्दे तद्विपक्ष
१ आनन्दगरे रुकः सुषया समं संवासं कृत्वा उपाध्यायाब कथयति, यथा स्वप्ने खुषया समं संवासं गतोऽस्मीति । भावगर्हायां साधुरुदाहरणम्गत्वा गुरुसकाशं कृत्वा चाहिं विनयमूलम् । यथाऽऽत्मनस्तथा परेषां ज्ञापन मेचा गर्दा तु ॥ १ ॥
www.jainelibrary.org.